Προτού καλά καλά προλάβει να πιει μια
γουλιά από το δροσερό ξηρό, φρουτώδες Μοσχάτο Σάμου που μόλις μας έχουν
σερβίρει, θυμίζω στον αρχαιολόγο και έφορο αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρη
Αθανασούλη, πως τα τελευταία χρόνια οι αρχαιολόγοι έχουν κατηγορηθεί
ότι «είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν, καθηλωμένοι σε ένα δικό τους
κόσμο, απρόθυμοι να δείξουν ευελιξία». Θέλω να ακούσω τη γνώμη του.
Υπάρχει σ’ αυτές τις κατηγορίες δόση αλήθειας; Η πρόθεσή μου δεν είναι
να του κόψω την όρεξη πάνω που καθίσαμε να γευματίσουμε, αλλά τη
δεκαετία της κρίσης οι αρχαιολόγοι μπήκαν αρκετές φορές στο στόχαστρο.
Πότε για την επένδυση στο Ελληνικό και πότε για αιτήματα που αφορούσαν
φωτογραφίσεις οίκων μόδας και γυρίσματα ταινιών σε αρχαιολογικούς
χώρους, τα οποία απέρριπτε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ).
«Ο αρχαιολογικός κλάδος ανδρώθηκε τον 19ο αιώνα για να εφαρμόσει έναν
πανίσχυρο αρχαιολογικό νόμο που είχε ως στόχο να συγκροτήσει την
ταυτότητα του νεοελληνικού κράτους», απαντάει χωρίς περιστροφές – μάλλον
περίμενε την ερώτηση. «Δημιουργήθηκε, λοιπόν, ένα θεσμικό πλαίσιο
ευεργετικό για την προστασία των μνημείων, η εφαρμογή του οποίου
μακροπρόθεσμα αποξένωσε τους αρχαιολόγους από την κοινωνία, τους έκανε
αυτοαναφορικούς, καθώς δεν υπήρχε ανάγκη να εξηγήσουν στην κοινωνία τη
δράση τους. Αλλά η αρχαιολογική έρευνα και κυρίως η προστασία των
μνημείων, με τις αναστηλώσεις, τα μουσεία και τους περιορισμούς στην
ιδιοκτησία έχει τεράστιο κόστος. Για το κράτος, την κοινωνία, τον
ιδιώτη. Για να γίνει λοιπόν αποδεκτό αυτό το κόστος απ’ όλους σήμερα
πρέπει να εξηγήσεις γιατί είναι κρίσιμα τα μνημεία. Με συντελεσμένο το
αισιόδοξο εθνικό αφήγημα της νεωτερικότητας του 19ου αιώνα, η
μετανεωτερική κοινωνία του 21ου αιώνα έχει νέα προτάγματα. Και σήμερα η
αρχαιολογία για να υπάρξει οφείλει να ανταποκριθεί ώστε να καταστήσει τα
μουσεία και τα μνημεία κοινωνικά ενεργά. Πρέπει, λοιπόν, ως αρχαιολόγος
να εξηγώ διαρκώς πως ό,τι κάνω για την προστασία των μνημείων δεν είναι
μόνο επειδή το λέει ο νόμος ή το κράτος, αλλά γιατί τελικά αυτό θα
αποφέρει συγκεκριμένο υλικό και άυλο κέρδος στην κοινωνία».
Πόσο εύκολο, όμως, είναι να
πειστούν κοινωνίες όπως αυτές της Μυκόνου και της Σαντορίνης που
απολαμβάνουν τα οφέλη του τουρισμού; «Ηταν βασικός μου στόχος να χτίσω
μια εμπιστοσύνη με τους Κυκλαδίτες, γιατί μπορεί να λειτουργούμε για την
προστασία των μνημείων, αλλά για να επιτευχθεί αυτό η Υπηρεσία γίνεται
και δυσάρεστη. Σκεφτείτε κάτι: Εναν τουρίστα που επισκέπτεται τη Μύκονο
και κάνει βόλτα στον γιαλό. Αν δεν υπήρχαν οι αρχαιολόγοι δεν θα είχαν
σωθεί η Χώρα κι ο γιαλός, θα είχαμε εκεί ένα αποκρουστικό λιμάνι όπως τα
περισσότερα στην Ελλάδα. Διαχρονικά η Αρχαιολογική Υπηρεσία έσωσε ό,τι
πολυτιμότερο σήμερα έχει και προβάλλει η χώρα. Γνωρίζω, όμως, ότι ακόμα
κι αν κάποιος κατανοεί ότι όλα αυτά μακροπρόθεσμα είναι για το καλό του
τόπου, βραχυπρόθεσμα, όταν πρόκειται για τη δική του ιδιοκτησία,
δυσανασχετεί με τους όποιους περιορισμούς. Γι’ αυτό χρειάζεται σωστή
ενημέρωση. Πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι υπάρχει πρόβλημα. Και ότι αν
δεν χαραχθεί μια στρατηγική με συμμετοχή όλων, ειδικά στη Σαντορίνη και
στη Μύκονο, θα έχουμε μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις που θα υπονομεύσουν και
την ανάπτυξή τους. Τώρα σε κεντρικό επίπεδο δεν έχω πρόταση για το τι
πρέπει να γίνει, αλλά σίγουρα το θέμα επείγει, πρέπει να το βάλουμε στο
τραπέζι και να συζητήσουμε πώς θα διασφαλίσουμε την ποιοτική τουριστική
ανάπτυξη προστατεύοντας και το πολιτισμικό περιβάλλον, τον πόρο δηλαδή
στον οποίο βασίζεται ο τουρισμός».
Βέβαια, ενώ κάθε καλοκαίρι στη Μύκονο αποβιβάζονται εκατομμύρια επισκέπτες, απ’ αυτούς πολύ μικρό ποσοστό πηγαίνει στη Δήλο. Η εύκολη δικαιολογία
«Ο τουρισμός της Μυκόνου είναι κυρίως party goers. Αλλά αυτό είναι
και μια εύκολη δικαιολογία. Το στοίχημα είναι να τους προσελκύσεις να
έλθουν στο μουσείο. Kαι γι’ αυτό χρειάζεται στοχευμένη εξωστρέφεια.
Εκθέσεις λ.χ. όπως του Αντονι Γκρόμλεϊ που διοργανώσαμε στη Δήλο σε
συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό Νέον. Ο Βρετανός καλλιτέχνης
έδωσε μια άλλη ερμηνεία στον αρχαιολογικό χώρο. Πρόσκληση σε διαφορετικό
κοινό ήταν και η έκθεση “Vanity” στη Μύκονο, με κοσμήματα από τις
Κυκλάδες αλλά και σύγχρονες δημιουργίες. Μιλώντας όμως για τη Δήλο,
πρέπει να πούμε ότι είναι ο πιο δύσκολος αρχαιολογικός χώρος στην
Ελλάδα. Χρειάζεται διαρκή φροντίδα. Το ερώτημα για εμένα είναι αν μας
ενδιαφέρει να την κρατήσουμε ανοιχτή. Αν η προφανής απάντηση είναι
“ναι”, τότε δεν μπορούμε να συνεχίσουμε κάνοντας μόνο την κατεπείγουσα
συντήρηση, γιατί συντηρείς έναν τοίχο, κινδυνεύουν άλλοι δέκα. Πρέπει να
υπάρξει κεντρική απόφαση και να επενδυθούν σημαντικές πιστώσεις, όπως
στην περίπτωση της Πομπηίας. Η ιταλική κυβέρνηση όταν αποφάσισε να τη
στηρίξει, έβαλε όλες της τις δυνάμεις, και άντλησε από την Ε.Ε. 105
εκατ. ευρώ».
Ο Δ. Αθανασούλης πρόσφατα απέκτησε και άλλη μια ιδιότητα, αυτή του
μέλους του επιστημονικού συμβουλίου της Πομπηίας. Μεγάλη τιμή για τον
Ελληνα αρχαιολόγο –και απόδειξη ότι οι Ελληνες αρχαιολόγοι είναι
“εξαγώγιγο προϊόν” και βρίσκονται στην αιχμή της πρωτοπορίας– αλλά και
επιπλέον ευθύνη. Αναρωτιέμαι: Σήμερα ο αρχαιολόγος πρέπει να είναι και
μάνατζερ; «Είναι απαραίτητο να είναι και μάνατζερ. Αλλά ας μην το
τονίζουμε γιατί υπάρχει μια στρεβλή αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο
μάνατζερ είναι αυτός που παίζει ρόλο σε θέσεις ευθύνης και όλα τα άλλα
είναι δευτερεύοντα. Αν δεν έχεις, όμως, το επιστημονικό υπόβαθρο δεν
μπορείς να πάρεις τις κατάλληλες αποφάσεις. Δεν μπορείς να θέσεις τον
στόχο, το όραμα που πρέπει να έχει ένας επιστημονικός φορέας προστασίας
μνημείων. Αυτά δεν υπάρχουν στα εγχειρίδια μάνατζμεντ». Η Φραγκοκρατία εθεωρείτο, λανθασμένα, περίοδος παρακμής
«Ηταν συνειδητή επιλογή να ασχοληθώ με την αρχαιολογία, μου άρεσε η
έρευνα του παρελθόντος. Μπροστά σε κάποια σημαντική ανακάλυψη νιώθω ότι
μόλις έχω βρει ένα κλειδί να ξαναδιαβάσω το παρελθόν. Κι αυτό είναι
τρομερό συναίσθημα», εξομολογείται ο Δ. Αθανασούλης. Γεννήθηκε και
μεγάλωσε στο Αγρίνιο απ’ όπου έφυγε στα 18 του για να σπουδάσει στο ΑΠΘ.
«Μετά έκανα μεταπτυχιακές σπουδές στη Σορβόννη και διδακτορικό στη
βυζαντινή αρχαιολογία. Στη συνέχεια έδωσα εξετάσεις για το υπουργείο
Πολιτισμού και το 1993 διορίστηκα επιμελητής για τα βυζαντινά μνημεία
στην Αχαΐα. Εκεί, ξεκίνησα μια παθιασμένη σχέση με τους Φράγκους. Η
Φραγκοκρατία (13ος αιώνας) εθεωρείτο περίοδος παρακμής. Ξεκινώντας την
έρευνα στη Γλαρέντζα, το μεγάλο αστικό κέντρο της Αχαΐας των Φράγκων και
την αναστήλωση στο Χλεμούτσι, η εικόνα που είχα ανατράπηκε. Η Ελλάδα,
τα πρώην βυζαντινά εδάφη, είχαν ενταχθεί σε ένα διεθνές δίκτυο εμπορίου
και σχέσεων λόγω των Σταυροφοριών, κι αυτό έφερε μεγάλη οικονομική
ανάπτυξη στην οποία μετείχαν τελικά και οι ντόπιοι. Η έρευνα με οδήγησε
στην αναστήλωση στο κάστρο Χλεμούτσι που ήταν το παλάτι των πριγκίπων,
και σε μία έκθεση με ιππότες και σταυροφόρους, την πρώτη αφιερωμένη σ’
αυτήν την περίοδο της Ελλάδας. Ηταν για εμένα σημαντική γιατί επρόκειτο
και για μια θεσμική αναγνώριση ότι η Ελλάδα ενσωματώνει την κληρονομιά
της Φραγκοκρατίας».
«Ημουν υπέρ των γυρισμάτων του BBC στον ναό του Ποσειδώνα, είμαι
υπέρ μιας ποιοτικής επίδειξης μόδας. Κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται
ξεχωριστά. Την Ακρόπολη όμως δεν θα την παραχωρούσα, γιατί ως έθνος
έχουμε επενδύσει στις άυλες αξίες της», λέει ο Δημήτρης Αθανασούλης.
Η επόμενη πρόκληση ήρθε το 2007. «Ναι, ανέλαβα διευθυντής στην
Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με αρμοδιότητα την Αργολίδα, την Αρκαδία
και την Κορινθία και είχα την ευκαιρία να εμβαθύνω στη μέση βυζαντινή
περίοδο γιατί η Κόρινθος ήταν η μεγαλύτερη πόλη της βυζαντινής
αυτοκρατορίας μετά τη Θεσσαλονίκη. Κατάφερα να ενώσω τους τρεις νομούς
με ένα μεγάλο πρόγραμμα για την αναστήλωση των μεσαιωνικών κάστρων.
Αλλαξε το τοπίο με τοπόσημα που ήταν ξεχασμένα».
Από το 2014 βρίσκεται στις Κυκλάδες και διαχειρίζεται έναν τεράστιο
«όγκο». «Οι Κυκλάδες όμως έχουν μεγάλη πολιτισμική συνοχή», επισημαίνει.
«Διαθέτουν όλα τα χαρακτηριστικά της νησιωτικότητας γιατί είναι μικρές,
βρίσκονται στο κέντρο και λειτούργησαν σαν σύνδεσμοι ανάμεσα στους
διαφορετικούς πολιτισμούς. Επίσης εκεί αναπτύχθηκε ένας πολιτισμός που
δεν τον βρίσκεις αλλού, ο Πρωτοκυκλαδικός, άρα ήδη από την προϊστορία
συγκροτούν μια αυστηρά δομημένη ενότητα. Θα ήθελα να σημειώσω ότι στις
Κυκλάδες η έρευνα του παρελθόντος δεν ήταν ισομερώς κατανεμημένη. Τον
19ο αιώνα δόθηκε βάρος στη σχέση με την κλασική Ελλάδα και στον 20ό
έγινε η μεγάλη “ανακάλυψη” του Κυκλαδικού πολιτισμού λόγω της σχέσης των
ειδωλίων με τη σύγχρονη τέχνη, οπότε η περίοδος αυτή έγινε παγκοσμίως
γνωστή. Αλλες, όμως, όπως η ρωμαϊκή, η βυζαντινή, ακόμη και οι
μυκηναϊκές Κυκλάδες έμειναν στο ημίφως. Ενας στόχος μου είναι να
εμβαθύνουμε εκεί». Οι χορηγοί
«Ημουν υπέρ των γυρισμάτων του BBC στον ναό του Ποσειδώνα, είμαι υπέρ
μιας ποιοτικής επίδειξης μόδας», σημειώνει ο Δ. Αθανασούλης, ο οποίος
είναι μέλος του ΚΑΣ και υπήρξε για αρκετά χρόνια πρόεδρος του Συλλόγου
Ελλήνων Αρχαιολόγων. «Επίσης, πιστεύω ότι η άντληση πιστώσεων μέσω
δωρεών, χορηγιών, ευεργεσίας, είναι ένας τομέας με μεγάλες δυνατότητες
και τον έχουμε ανάγκη, και ως έναν ακόμη δεσμό μεταξύ μνημείων και
κοινωνίας. Αλλά κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Την
Ακρόπολη δεν θα την παραχωρούσα, γιατί ως έθνος έχουμε επενδύσει στις
άυλες αξίες της. Οπότε αντιλαμβάνομαι γιατί κάποιοι είναι αντίθετοι σε
χορηγίες στην Ακρόπολη με το σκεπτικό ότι δεν λείπουν από το ελληνικό
κράτος 1 εκατ. ευρώ όταν πρόκειται γι’ αυτό μνημείο. Υπάρχει και ένας
άλλος παράγοντας. Το πώς επιλέγεις έναν χορηγό σε ένα μνημείο ώστε να
επενδύεις στην ευγενή άμιλλα μεταξύ των χορηγών κι όχι σε τυχόν
ανταγωνισμούς». Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στο φιλόξενο «Σερσέ λα φαμ» επί της οδού Μητροπόλεως,
ακριβώς απέναντι από τη Μητρόπολη. Είπαμε να τσιμπολογήσουμε από μία
σαλάτα, αλλά τελικά μας κέρδισαν ο μοσχαρίσιος καβουρμάς με λαδορίγανη
–εξαιρετικός μεζές–, τα ντολμαδάκια με κουκουνάρι, η σαλάτα με
ντοματίνια, κρίταμο και ξινομυζήθρα, και η δροσερή σαλάτα από τρυφερά
κολοκυθάκια κομμένα σαν σπαγγέτι. Επέμεινα να πιούμε ξηρό Μοσχάτο Σάμου.
Ηταν ιδανικό. O λογαριασμός ήταν 50 ευρώ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Δημήτρης Αθανασούλης σπούδασε αρχαιολογία στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο
Πανεπιστήμιο PARIS I (Panthéon – Sorbonne). Είναι διδάκτωρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Έχει
εργαστεί ως αρχαιολόγος σε όλους τους νομούς της Πελοποννήσου. Από
το 2007 ήταν διευθυντής στην 25η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με
αρμοδιότητα την Αργολίδα, την Αρκαδία και την Κορινθία. Από το 2014
είναι διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Έχει
συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και έχει δημοσιεύσει πλήθος μελετών στο
πεδίο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και αρχαιολογίας. Οι σημαντικότερες
μελέτες του αφορούν στην αρχιτεκτονική των βυζαντινών ναών της Ηλείας,
στην αρχιτεκτονική και στην αρχαιολογία της σταυροφορικής περιόδου στην
Πελοπόννησο, στην αρχαιολογία και τοπογραφία της Βυζαντινής Κορίνθου
καθώς και στην αρχιτεκτονική των βυζαντινών και σταυροφορικών κάστρων
της Πελοποννήσου.
Έχει διευθύνει σημαντικές ανασκαφικές έρευνες
στην Πελοπόννησο (Γλαρέντζα, Τεγέα, Ακροκόρινθος, Κόρινθος, σλαβικά
νεκροταφεία κλπ.).
Έχει σχεδιάσει και διευθύνει δεκάδες
ευρωπαϊκά προγράμματα αποκατάστασης και ανάδειξης κάστρων (Χλουμούτζι,
Ακροκόρινθος, Ακροναυπλία, Λάρισα Άργους, Λεοντάρι, Καρύταινα, Μπούρτζι
Ναυπλίου) και βυζαντινών ναών (Παναγία Στείρη, Αγία Μονή κ.ά.) στην
Πελοπόννησο καθώς και το μεγάλο ψηφιακό έργο ανάδειξης των κάστρων της
Αργολίδας, Αρκαδίας και Κορινθίας.
Έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει
σημαντικά μουσεία (θεματικό Μουσείο για τους Σταυροφόρους και τους
Ιππότες στο Χλουμούτζι-Κάστρο Κυλλήνης και το Βυζαντινό Μουσείο της
Αργολίδας) και έχει οργανώσει την μεγάλη περιοδική έκθεση Vanity στο
Μουσείο Μυκόνου.
Είναι αντιπρόεδρος της Χριστιανικής
Αρχαιολογικής Εταιρείας, μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου,
του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και
Μεταβυζαντινών Μνημείων, του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και πλήθους
επιστημονικών Συμβουλίων και Επιτροπών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Έχει
διατελέσει πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, εμπειρογνώμων
αρχαιολόγος του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέλος της Επιστημονικής
Επιτροπής Ανάδειξης Κάστρων Πυλίας και πλήθους επιστημονικών επιτροπών
διεθνών συνεδρίων.
Έχει διδάξει στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας
και Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και στο Εθνικό
Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Υπότροφος της Βρετανικής
Αρχαιολογικής Σχολής στην Οξφόρδη και της Γερμανικής Αρχαιολογικής
Σχολής στο Βερολίνο. Οι σταθμοί του 1966
Γέννηση στο Αγρίνιο. 2006
Διδακτορικό στη Βυζαντινή Αρχαιολογία. 2009
Δημιουργία του μουσείου για τους σταυροφόρους στο Κάστρο Ηλείας. 2012
Ανασκαφή των κοιμητηρίων εκχριστιανισμένων Σλάβων της Αρκαδίας. 2011-2015
Πρόγραμμα ανάδειξης των βυζαντινών κάστρων της Πελοποννήσου. 2016
Οι Κυκλάδες είναι η βιτρίνα της Ελλάδας στο εξωτερικό
Συνέντευξη στη Βασιλική Τζεβελέκου
Με
προσωπικό όραμα για τις Κυκλάδες, με σχέδια για αναστηλώσεις και
συντηρήσεις μνημείων από τη Δήλο έως τη Σίκινο, με στόχο αλλαγές στις
υποδομές των μεγάλων μουσείων και επανεκθέσεις των συλλογών τους, ο
προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης έχει
πολλές ιδέες.
Μαζί
με τους συνεργάτες του καταστρώνουν πλάνα, τα οποία ωστόσο θα
υλοποιηθούν μόνον εάν έρθουν οι πολυπόθητες πιστώσεις από τους χορηγούς
και το ΕΣΠΑ. Για το υπουργείο Πολιτισμού ούτε λόγος, αφού μπορεί να
καλύψει μόνο τα λειτουργικά έξοδα.
Από προϊστάμενος της 25ης
Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Αργολίδα-Αρκαδία-Κορινθία) ο Δημήτρης
Αθανασούλης βρέθηκε ξαφνικά στην καρδιά του Αιγαίου, μετά τις αλλαγές
στον Οργανισμό του υπουργείου Πολιτισμού τον Οκτώβριο του 2014.
Διαχειρίζεται
τη βαριά πολιτιστική κληρονομιά των Κυκλάδων, τα μουσεία και τους
αρχαιολογικούς τόπους της Δήλου ή του Ακρωτηρίου, που βρίσκονται στη
Μύκονο και τη Σαντορίνη, νούμερο ένα τουριστικοί προορισμοί διεθνώς.
Επίσης αρχαιότητες, κάστρα, μνημεία, εκκλησίες σε Ανδρο, Μήλο, Κέα,
Κύθνο, Νάξο, Πάρο, Σύρο, Τήνο... 26 νησιά και άλλα 11 ακατοίκητα.
Αποκαλεί
«πρόκληση» αυτό που μπορεί να συμβεί εκεί με τη σωστή διαχείριση της
πολιτιστικής κληρονομιάς και χαρακτηρίζει χρονιά ορόσημο για το μέλλον
το 2016. Το καλοκαίρι, πάντως, θα εντυπωσιάσει το διεθνές κοινό της
Μυκόνου με την πρώτη περιοδική αρχαιολογική έκθεση που διοργανώνεται
στην Εφορεία του και αφορά το «Κόσμημα στις Κυκλάδες» από την εποχή του
λίθου με τα ωραία κοχύλια, μέχρι τις σύγχρονες δημιουργίες που αγοράζει
τρελά το διεθνές τζετ σετ. • Πέρυσι τέτοια εποχή η Δήλος έκλεισε, για λίγο, λόγω έλλειψης αρχαιοφυλάκων. Εχει βελτιωθεί η κατάσταση σήμερα;
Σε
σχέση με το φυλακτικό προσωπικό και τις ανάγκες που υπάρχουν, τα
πράγματα δεν μπορεί να είναι πολύ καλύτερα, διότι οι προσλήψεις στο
Δημόσιο απαγορεύονται. Ωστόσο, έγιναν επενδύσεις στην αναβάθμιση των
συστημάτων ασφαλείας των αρχαιολογικών χώρων των Κυκλάδων και της Δήλου.
Αυτή την εποχή η επισκεψιμότητα στο νησί είναι πολύ μικρή,
υπολειτουργεί, επομένως ανοίγει όταν χρειάζεται.
Κοιτάζουμε να
είμαστε ρεαλιστές γιατί οι ανάγκες είναι τεράστιες σε όλη την Ελλάδα. Το
θετικό είναι ότι φέτος εγκρίθηκε εγκαίρως το έκτακτο προσωπικό,
επομένως θα προλάβουμε τη θερινή περίοδο και επιπλέον θα έχουμε
περισσότερους φύλακες, καθώς πέρυσι δεν επαρκούσαν για να καλύψουν το
πλήρες ωράριο, 8 π.μ. με 8 μ.μ., οπότε ορισμένα απογεύματα
αναγκαζόμασταν να κλείσουμε για να πάρουν τα ρεπό τους οι εργαζόμενοι.
Φέτος
περιμένουμε στη Δήλο 24 φύλακες και 3 πωλητές, καθώς για το πωλητήριο
έγινε ειδική προκήρυξη από το ΤΑΠΑ. Ο αγώνας είναι μεγάλος και ξεκινάει
από τώρα την άνοιξη, με το ξεχορτάριασμα. • Εχει χρήματα η Εφορεία Κυκλάδων για τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους;
Λόγω
κρίσης οι πιστώσεις είναι ελάχιστες. Το υπουργείο καλύπτει τα
λειτουργικά μας έξοδα και μέχρι να έρθει το νέο ΕΣΠΑ, οι πιστώσεις για
οτιδήποτε άλλο είναι μόνο από τρίτους. • Οι κτιριακές
υποδομές των μουσείων στη Μύκονο και τη Δήλο μπορούν να χαρακτηριστούν
ακόμα και τραγικές. Αν και είστε μόνον ενάμιση χρόνο προϊστάμενος στην
Εφορεία, τι έχετε καταφέρει;
Κατ’ αρχήν αυξήσαμε στο
μέγιστο δυνατό την προστασία με τα συστήματα ασφαλείας και κάνουμε ό,τι
μπορούμε ώστε τα μουσεία και ο αρχαιολογικός χώρος να είναι ανεκτοί προς
τους επισκέπτες.
Για το Μουσείο της Δήλου προχωρούν οι μελέτες
και περιμένουμε τις εγκρίσεις των χορηγιών. Ομως για να αναβαθμιστούν τα
μουσεία μας, χρειάζονται μεγάλες πιστώσεις. Γι’ αυτό ψάχνουμε χορηγίες. • Ποια είναι η προτεραιότητά σας;
Η
Εφορεία Κυκλάδων έχει τις μεγαλύτερες υποδομές στην Ελλάδα και
τεράστιες ανάγκες. Διαθέτει 26 μουσεία και συλλογές, 16 οργανωμένους
αρχαιολογικούς χώρους επισκέψιμους με εισιτήριο και εκατοντάδες
διάσπαρτα μνημεία. Είναι αυτό που ονομάζω αόρατη πολιτιστική κληρονομιά
που έχουμε σκοπό να την κάνουμε ορατή. Επικεντρωνόμαστε στην αναβάθμιση
των υποδομών και των εκθέσεων, που είναι πραγματικά παρωχημένες.
Για
το Μουσείο Μυκόνου, όπως και για άλλα, έχουμε σχεδιάσει προγράμματα
ώστε να του προσδώσουμε έναν υπερτοπικό χαρακτήρα και η μεγάλη
επισκεψιμότητα του νησιού να καρπωθεί τον ευρύτερο πολιτισμό των
Κυκλάδων και αυτό να λειτουργήσει αμφίδρομα. Οι επισκέπτες της Μυκόνου
να απολαύσουν εκθέσεις από άλλα νησιά και ταυτόχρονα να τους προωθήσουμε
τον τουρισμό τους, διαφημίζοντάς τα.
Σκοπός
μας είναι να κάνουμε επέκταση του Μουσείου Μυκόνου αλλά και με τις
υπάρχουσες δομές σκοπεύουμε να προχωρήσουμε άμεσα στην αναδιάταξη της
έκθεσης. Το καλοκαίρι θα διοργανώσουμε για πρώτη φορά σε μουσείο των
Κυκλάδων περιοδική έκθεση.
Το θέμα είναι το κόσμημα στις Κυκλάδες
από την εποχή του λίθου έως σήμερα. Συγκεντρώνουμε κοσμήματα από όλα τα
νησιά από την εποχή του λίθου, την πρωτοκυκλαδική, τη γεωμετρική, την
αρχαϊκή, την κλασική, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή μέχρι τη σύγχρονη
δημιουργία. Ετσι εμπλέκεται το παρελθόν των Κυκλάδων με το σημερινό
κοσμοπολίτικο παζάρι της Μυκόνου.
Η Μύκονος μαζί με τη Σαντορίνη
είναι οι ναυαρχίδες του πολιτισμού και του τουρισμού. Η Σαντορίνη, εκτός
από το Ακρωτήρι, έχει τεράστιο μνημειακό απόθεμα, μεσαιωνικά κάστρα,
την αρχαία Θήρα, το Αρχαιολογικό Μουσείο με σπουδαία ευρήματα.
Σκοπεύουμε προς το τέλος του καλοκαιριού να οργανώσουμε μια έκθεση με το
καταπληκτικό άγαλμα, την Κόρη της Θήρας. • Το φιλόδοξο πρόγραμμα «Αρχιπέλαγος Plus» σε τι φάση βρίσκεται;
Αφορά
τη βελτίωση των κτιριακών υποδομών των έξι μεγαλύτερων μουσείων των
Κυκλάδων, δηλαδή Δήλου, Μυκόνου, Αρχαιολογικό Θήρας και Προϊστορικής
Θήρας, Πάρου, Αρχαιολογικό Νάξου μαζί με το σύνολο των μουσειακών
υποδομών του Κάστρου.
Ολα αυτά συγκροτούν ένα δίκτυο μεγαλύτερης
προβολής των Κυκλάδων. Περιμένουμε τις εξελίξεις σε επίπεδο χορηγίας
ώστε να ξεκινήσει η υλοποίηση του προγράμματος. • Εχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από μεγάλους χορηγούς για τα έργα που σχεδιάζετε;
Ευτυχώς
ναι, αλλά μέχρι να πάρουν την τελική μορφή δεν μπορώ να κάνω
ανακοινώσεις. Εχω πει ότι οι Κυκλάδες είναι η βιτρίνα της Ελλάδας σε όλο
τον κόσμο. Νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος είναι κορυφαίοι
προορισμοί παγκοσμίως. Η αλήθεια είναι ότι οι πόροι από τα ευρωπαϊκά
προγράμματα δεν επαρκούν πλέον. Αρα είμαστε υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε
πόρους από την τοπική κοινωνία και τους χορηγούς.
Εχουν εκδηλώσει
ενδιαφέρον συγκεκριμένοι δήμοι, όπως της Θήρας και της Μυκόνου, οι
οποίοι θα επενδύσουν πιστώσεις τους στον πολιτισμό. Από τη στιγμή που
υπάρχει πλούτος, θεωρώ ότι και η τοπική κοινωνία είναι «υποχρεωμένη» να
επενδύσει στον πολιτισμό.
Αυτό, έτσι κι αλλιώς, θα επιστρέψει
στους πολίτες. Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι να αυξήσεις ποσοτικά τον
τουρισμό σου, αλλά ποιοτικά. Να του δώσεις υψηλά χαρακτηριστικά˙ και το
νούμερο ένα σ’ αυτό, είναι ο πολιτισμός. • Με την
καινούργια σεζόν θα έχουμε την αύξηση των εισιτηρίων. Υπάρχει η άποψη
ότι μαζί με το εισιτήριο οφείλεις να αναβαθμίσεις και τις υπηρεσίες σου
προς τον επισκέπτη. Ποια είναι η γνώμη σας;
Η πολιτική
του υπουργείου Πολιτισμού ήταν να αυξήσει τα εισιτήρια, που εν συγκρίσει
με τις άλλες χώρες είναι χαμηλά. Το ζήτημα είναι μείζον και υπό
συζήτηση αν η αύξηση είναι πάντα παραγωγική και έχει τα επιθυμητά
αποτελέσματα.
Ο καλύτερος τρόπος για την αύξηση των εσόδων θεωρώ
ότι είναι τα πωλητέα. Σ’ αυτό το σημείο το υπουργείο ήταν κάτω από τη
βάση. Ελπίζω να δούμε άμεσα τις προσπάθειες του ΤΑΠΑ και τα νέα πωλητέα
στις προθήκες των πωλητηρίων.
Από την άλλη, η αναβάθμιση των
υπηρεσιών είναι μακροχρόνια διαδικασία. Το υπουργείο κάνει προσπάθειες
και η πρόεδρος του ΤΑΠΑ Ασπασία Λούβη έχει δείξει προσωπικό ενδιαφέρον.
Για πρώτη φορά θα επενδυθούν κεφάλαια απ’ ευθείας στις υποδομές της
Δήλου.
Σαφώς χρειάζεται η αναβάθμιση των υπηρεσιών αλλά κυρίως η
προβολή. Υπάρχουν νησιά που οι επισκέπτες δεν γνωρίζουν καν ότι έχουν
μουσεία.
Ζητάμε από το υπουργείο ένα πρόγραμμα για την αναβάθμιση
της προβολής και ταυτόχρονα κάνουμε προτάσεις ώστε να ενταχθούμε σε
προγράμματα για να αυτοαναπτυχθούμε. Το σπουδαίο απόθεμα των Κυκλάδων
αποτελεί μεγάλη πρόκληση στην οποία η Πολιτεία δεν έχει ενδώσει στον
βαθμό που πρέπει. • Με τον υπουργό Πολιτισμού συναντηθήκατε; Ο κ. Μπαλτάς έχει επιδείξει για τις Κυκλάδες το ίδιο ενδιαφέρον με τον προκάτοχό του;
Οντως
ο κ. Ξυδάκης, και λόγω καταγωγής, είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τον τόπο.
Ομως και ο κ. Μπαλτάς, που ήρθε στον πολιτισμό από άλλο χώρο, έχει μάθει
πλέον τις προκλήσεις και τα προβλήματα και δείχνει διάθεση να τα
επιλύσει. Εχει υπάρξει υπηρεσιακή συνάντηση όπου αναδείχτηκαν τα μεγάλα
ζητήματα. • Η αλλαγή του Οργανισμού στο υπουργείο
Πολιτισμού προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις. Εγινε λόγος για συρρίκνωση,
προχειρότητα, δυσάρεστες καταστάσεις που απορρέουν από τις μνημονιακές
υποχρεώσεις. Με την αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας έγιναν προσπάθειες
βελτίωσης;
Αυτόν τον χρόνο αντιληφθήκαμε τις συνέπειες
του νέου Οργανισμού. Πρέπει άμεσα να γίνουν αλλαγές προς όφελος των
μνημείων και των πολιτών. Η πολιτική ηγεσία και επισήμως έχει αποφασίσει
να κάνει παρεμβάσεις στο οργανόγραμμα.
Είμαστε σε διαδικασία
διαλόγου μέσω των συνδικαλιστικών μας εκπροσώπων. Η εμπειρία λέει ότι ο
νέος Οργανισμός έγινε σε μια εντελώς ακατάλληλη στιγμή και χωρίς
προβλέψεις για τα προβλήματα.
Στην Εφορεία Κυκλάδων, για
παράδειγμα, συμβαίνει ένας μεγάλος τραγέλαφος. Εχει στη δικαιοδοσία της
26 κατοικημένα και 11 ακατοίκητα νησιά με αρχαιότητες. Η έδρα της είναι
στην Αθήνα, με το σκεπτικό ότι μόνο από εδώ μπορεί να μετακινείται
κανείς προς όλα τα σημεία. Με τους μνημονιακούς περιορισμούς οι
μετακινήσεις εξαντλούνται στις 60. Ακόμα και του προϊστάμενου. Ετσι
αναγκάζεσαι να κάνεις μόνο τα κατεπείγοντα.
Αποκέντρωση, ευθύνη και λογοδοσία
Χρειάζεται
μια επαναστατική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της Υπηρεσίας. Υπάρχουν
δυσλειτουργίες οι οποίες πρέπει να λυθούν άμεσα. Οι Εφορείες πρέπει να
είναι υπεύθυνες, όχι μόνο για την προστασία και την ανάδειξη των
μνημείων, αλλά και για τη διαχείριση μέρους των εσόδων από τα εισιτήρια.
Σήμερα
όλα πηγαίνουν στο ΤΑΠΑ και, ενώ θα έπρεπε να αναδιανέμονται, η
διαδικασία αυτή χάνεται κάπου στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Αυτό
πρέπει να αλλάξει άρδην. Τμήμα των εσόδων πρέπει να παραμένει στα
μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους και να επανεπενδύεται.
Θεωρώ
ότι η λέξη-κλειδί είναι αποκέντρωση. Εν έτει 2016 οι κεντρικοί
μηχανισμοί μπορεί να χαράσσουν πολιτική αλλά οι δραστηριότητες οφείλουν
να λειτουργούν αποκεντρωμένα. Με ρωτάτε τι έκανα μέχρι σήμερα. Μπορώ να
μην κάνω και τίποτα με τη δικαιολογία ότι δεν έχω χρήματα.
Αν όμως
έχω τα εργαλεία και δεν τα αξιοποιήσω, τότε θα είμαι υπόλογος.
Χρειάζεται αποκέντρωση, ευθύνη και λογοδοσία. Αυτά απουσιάζουν. Χάνονται
σε μια διαδικασία γραφειοκρατική και τελικά στείρα. Η κρίση και το
Μνημόνιο μας έδειξαν ότι αν δεν αξιοποιήσουμε πλήρως τους πόρους που
παράγουμε δεν έχουμε μέλλον. Είμαι αισιόδοξος ότι θα βρεθεί λύση. Το
υπουργείο και η πρόεδρος του ΤΑΠΑ στις συζητήσεις μας έδειξαν ότι
κατανοούν το ζήτημα. Το θέατρο και ο Ναός του Απόλλωνα στη Δήλο
Στο
ΕΣΠΑ (2014 -2020) έχουμε υποβάλει αρκετές προτάσεις, αλλά δεν ξέρω τι
θα εγκριθεί. Προτάσσουμε το Θέατρο της Δήλου, για το οποίο υπάρχει
εγκεκριμένη μελέτη. Επίσης θέλουμε να αναστηλώσουμε τον Ναό του
Απόλλωνα, το βασικό Ιερό με το οποίο έγινε διάσημο το νησί.
Κάνουμε
πρόταση για το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας ώστε να ανοίξει και ο
δεύτερος όροφος και να βγουν από τις αποθήκες μοναδικά ευρήματα και
καταπληκτικά αγάλματα. Εχει ξεκινήσει ο σχεδιασμός και η μελέτη
ανάδειξης των χώρων του.
Εχουμε υποβάλει προτάσεις για την
αναβάθμιση των μεσαιωνικών μνημείων των Κυκλάδων. Στη Νάξο, μια άλλη
πρόταση που καταθέσαμε σε χορηγούς, αλλά εν μέρει και στο ΕΣΠΑ, είναι η
ανάδειξη του Κάστρου της χώρας ως νησίδας μουσείων. Ηδη φιλοξενεί το
Αρχαιολογικό και το Βυζαντινό Μουσείο Νάξου ενώ σε ένα τρίτο μεσαιωνικό
κτίριο μπορούν να επεκταθούν οι συλλογές.
Μπαίνοντας κανείς στα
τείχη του Κάστρου θα μπορεί να δει τρία μουσεία σε μεσαιωνικά κτίρια. Θα
αναβαθμίσει κατακόρυφα το πολιτιστικό απόθεμα του νησιού. Ενα άλλο
πρόγραμμα που θέλουμε να εντάξουμε στο ΕΣΠΑ είναι το Μουσείο της Κύθνου,
ένα νησί με σημαντικά ευρήματα χωρίς κανένα μουσείο, που απέχει μία ώρα
από το Λαύριο και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.
Επίσης θέλουμε
να εντάξουμε την αναβάθμιση της Επισκοπής Σικίνου. Ενα μικρό νησί με
δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, στο οποίο υπάρχει αυτό το κορυφαίο
μνημείο του Αιγαίου, ένα κτίριο αρχαίο που μετατράπηκε σε βυζαντινό ναό,
μοναδικό παλίμψηστο όλων των εποχών, που σήμερα δυστυχώς είναι κλειστό.
Εικονογράφηση: ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου