Λάμπρος Κωνσταντάρας

Λάμπρος Κωνσταντάρας : 35 χρόνια χωρίς τον αξέχαστο κωμικό

Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους έλληνες ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου. Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας μπορεί να διέπρεψε στο απαιτητικό είδος της κωμωδίας, αλλά άφησε το στίγμα του και σε δραματικούς ρόλους τους οποίους ερμήνευσε στο θέατρο

Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους έλληνες ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου. Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας μπορεί να διέπρεψε στο απαιτητικό είδος της κωμωδίας, αλλά άφησε το στίγμα του και σε δραματικούς ρόλους τους οποίους ερμήνευσε στο θέατρο.

Βέρος Αθηναίος, με ρίζες από την Κωνσταντινούπολη, γεννήθηκε στις 13 Μαρτίου 1913, στο Κολωνάκι, στην οδό Πλουτάρχου 13, όπως τόνιζε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας τη σχέση του με τον αριθμό 13. Γιος χρυσοχόου, δούλεψε κοντά στον πατέρα του και αφού πέρασε δύο χρόνια στη Σχολή Υπαξιωματικών του Ναυτικού στην Κέρκυρα και ασχολήθηκε παθιασμένα με το ποδόσφαιρο, το 1931 βρέθηκε στο Παρίσι για να σπουδάσει την τέχνη του χρυσοχόου.

Όλως τυχαίως βρέθηκε να παίζει ως κομπάρσος σε μία ταινία και στη συνέχεια σε μία θεατρική παράσταση, που σκηνοθετούσε ο σπουδαίος γάλλος θεατράνθρωπος Λουί Ζουβέ. Μαγεμένος από τα φώτα της ράμπας, αποφάσισε να κάνει στροφή στη ζωή του και ν’ ασχοληθεί με την υποκριτική.

Μαθήτευσε κοντά στον Ζουβέ και το 1937 έκανε την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση στο θέατρο με το «Σχολείο Γυναικών» του Μολιέρου. Τον επόμενο χρόνο αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα και εμφανίστηκε στην Αθήνα, στο έργο του Τζέιμς Μπάρι «Τα παράσημα της γριούλας» πλάι στην Κατερίνα (Ανδρεάδη). Ακολούθησαν ρόλοι στα έργα «Το στραβόξυλο» του Δημήτρη Ψαθά, «Ο μισάνθρωπος» του Μολιέρου, «Ο παίχτης» του Ντοστογιέφσκι, με θιάσους όπως των Μιράντας – Παππά και Μουσούρη – Αρώνη.

Το 1945 νυμφεύεται την ηθοποιό Ιουλία Γεωργοπούλου και τον επόμενο χρόνο αποκτά το μοναδικό του παιδί, τον δημοσιογράφο και πολιτικό Δημήτρη Κωνσταντάρα. Το 1948 συγκροτεί για πρώτη φορά θίασο με τη Μιράντα Μυράτ και το 1958 τον πρώτο προσωπικό του θίασο και παρουσιάζει το έργο του Τζον Πρίσλεϋ «Ο ανακριτής έρχεται».

Στη μακρά θεατρική του διαδρομή θα συνεργασθεί με σπουδαίους ηθοποιούς, όπως τη Μαρίκα Κοτοπούλη, την Τζένη Καρέζη, τη Μάρω Κοντού, το Νίκο Ρίζο, τον Ντίνο Ηλιόπουλο, την Αλίκη Βουγιουκλάκη και την Έλλη Λαμπέτη. Τελευταία του εμφάνιση στο σανίδι στην κωμωδία του Κώστα Πρετεντέρη «Τρελλές επαφές ρωμέικου τύπου», που παρουσίασε μαζί με τη Μάρω Κοντού και τον Νίκο Ρίζο τη διετία 1977 – 1979.

Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής, κυρίως, μέσα από τη μεγάλη οθόνη. Υπήρξε πρωταγωνιστής από την πρώτη κιόλας ταινία του, «Το τραγούδι του χωρισμού» (1940) σε σκηνοθεσία του Φιλοποίμενος Φίνου, ενώ κράτησε τους πρώτους ρόλους και σε περίπου 90 ακόμα ταινίες. Καθιερώθηκε ως ο κινηματογραφικός μπαμπάς της Αλίκης Βουγιουκλάκη («Διακοπές στην Αίγινα», «Το ξύλο βγήκε από το παράδεισο», «Η Αλίκη στο Ναυτικό», «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια», «Η Λίζα και η άλλη» κ.ά.).

Το 1969 κέρδισε το βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στην ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη «Ο Μπλοφατζής». Η τελευταία του ταινία ήταν «Ο Λαμπρούκος μπαλαντέρ» (1981) σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη. Στην τηλεόραση ξεχώρισε με το ρόλο του γυναικοκατακτητή Ζάχου Δόγκανου στο σήριαλ του Κώστα Πρετεντέρη «Εκείνες και εγώ», που προβλήθηκε τη διετία 1976-1977.

Το 1971, νυμφεύτηκε σε δεύτερο γάμο την κατά 25 χρόνια μικρότερή του Φιλιώ Κεκάτου, με την οποία πορεύτηκε έως το τέλος της ζωής του. Οι δυό τους είχαν γνωριστεί το 1961, μετά το θυελλώδες ειδύλλιό του με την Άννα Καλουτά και τον χωρισμό του από την πρώτη του σύζυγο.

Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας υπήρξε σπουδαίος ηθοποιός. Το πηγαίο ταλέντο του διαφαίνεται μέσα από τη μεγάλη γκάμα των ρόλων που ερμήνευσε, τόσο στον κινηματογράφο, όσο και στο θέατρο. Στα πρώτα του βήματα εμφανίστηκε σε δραματικούς ρόλους, ακόμη και ως ζεν-πρεμιέ, ενώ στη συνέχεια ειδικεύτηκε σε πιο κωμικούς, ως φίλος ή πατέρας -καλοσυνάτος, ανοιχτόκαρδος, ακόμη και αυστηρός πότε – πότε γυναικάς και χιουμορίστας.

Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας έφυγε από την ζωή στις 28 Ιουνίου 1985 στο «Ασκληπιείο» της Βούλας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, εξαιτίας αλλεπάλληλων εγκεφαλικών επεισοδίων. 

Ρήγας Φεραίος

Μαθητής στο Ελληνομουσείο της Ζαγοράς

OΡήγας γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας (όπου η αρχαία πόλη Φεραί) το 1757. «Ρήγας» είναι το βαπτιστικό του όνομα, το οποίο ήταν πολύ συνηθισμένο τότε στην περιοχή της Μαγνησίας. Ο Ρήγας, γνωστός στο Βελεστίνο ως γιος του Κυρίτση, όταν βρέθηκε στο γειτονικό Πήλιο, μαθητής, έγινε εκεί περισσότερο γνωστός ως «Ρήγας Βελεστινλής». Πήρε λοιπόν και κράτησε το Βελεστινλής ως επώνυμο, και σε όλα τα έργα του υπογράφεται «Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός».

Το Βελεστίνο, εύφορη περιοχή της Θεσσαλίας και κόμβος συγκοινωνιών, ήταν κατοικημένο από πολλούς τούρκους. Στους χριστιανικούς μαχαλάδες τους οι Έλληνες ζούσαν μια δύσκολη ζωή, εκτεθειμένοι σε καθημερινούς κινδύνους. Ο Ρήγας ήταν ίσως από ευκατάστατη οικογένεια γι’ αυτό και τον έστειλαν στο γειτονικό Πήλιο να μάθει γράμματα. Στη Ζαγορά του Πήλιου λειτουργούσε τότε το καλύτερο σχολείο της περιοχής. Είχαν φροντίσει και φρόντιζαν γι’ αυτό ταξιδεμένοι Ζαγοριανοί, ο συγχωριανός τους τέως πατριάρχης Καλλίνικος Γ΄, ο οποίος είχε αποσυρθεί τότε στη γενέτειρά του, ο Ιωάννης Πρίγκος, που είχε φέρει από την Ευρώπη μια πλούσια βιβλιοθήκη κ.ά.

Ο Ρήγας βρήκε εκεί καλούς δασκάλους και πήρε την καλύτερη μόρφωση που μπορούσε να πάρει τότε ένας φιλομαθής Θεσσαλός. Διδάχθηκε τα «καλά γράμματα» της εποχής, αλλά και κάποιες «επιστημονικές» γνώσεις. Ο Ρήγας ήταν 12 χρονών περίπου, όταν ξέσπασαν τα Ορλοφικά (1769-1774, αναβρασμός του πρώτου Ρωσοτουρκικού Πολέμου και τις φοβερές αντεκδικήσεις τακτικών και άτακτων στιφών που κατέβαιναν να καταπνίξουν τις επαναστατικές κινήσεις των ραγιάδων). Λέγεται ότι μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο της Ζαγοράς, διετέλεσε και δάσκαλος για ένα χρόνο στο γειτονικό χωριό Κισσός.

Στην Πόλη, την Βλαχία και την Βιέννη

Μετά την Συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1774), όταν ξανάνοιξαν οι δρόμοι και άρχισαν πάλι τα «Ζαγοριανά καραβιά» να διασχίζουν τις θάλασσες, πήρε κι ο Ρήγας τον δρόμο της ξενιτιάς. Πολλοί Πηλιορείτες ταξίδευαν τότε και ήταν άριστα εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι και ο Ρήγας φεύγει και πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου μαθαίνει ξένες γλώσσες και αυξάνει τις γνώσεις του κοντά στους Φαναριώτες.

Αργότερα, εγκαταστάθηκε στη Βλαχία, όπου υπήρχε κάποια ελευθερία και γειτνίαζε με την Ευρώπη. Εκεί διορίστηκε γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικολάου Καρατζά. Το 1788 έχει ένα μεγάλο κτήμα με πολλά υποστατικά, κοπάδια κ.λπ. Ένας «γραμματικός» μπορούσε να είναι και υπάλληλος της ηγεμονικής Αυλής, αλλά και ελεύθερος επαγγελματίας. Με τις πνευματικές και τις άλλες του ικανότητες κατόρθωσε να σταδιοδρομήσει στις παραδουνάβιες Ηγεμονίες και να αναδειχθεί. 30 χρονών περίπου, ήταν ήδη ευκατάστατος, γνωστός στην «καλή κοινωνία» των Φαναριωτών και των βογιάρων της Βλαχίας.

Το 1790 ο Ρήγας είχε την ευκαιρία να βρεθεί για 6 περίπου μήνες στη Βιέννη. Τον πήρε μαζί του από το Βουκουρέστι, ως διερμηνέα και «γραμματικό» του, ένας ανώτερος αξιωματούχος, ο Μέγας Σερδάρης Χριστόδουλος Κιρλιάνος, ο οποίος, για τις εκδουλεύσεις που είχε προσφέρει στους Αυστριακούς, τιμήθηκε από τον Αυτοκράτορα με τίτλο ευγενείας και έγινε Βαρώνος του Λάνγκενφελτ. Ο Ρήγας ως συνοδός και διερμηνέας του Βαρώνου, έζησε μαζί του την μεγάλη ζωή της Βιέννης και είχε εκεί υψηλές γνωριμίες.

Το πρώτο μέλημα όμως του Ρήγα, μόλις έφθασε στη Βιέννη, ήταν να κατευθυνθεί στα εκεί τυπογραφεία και να παραδώσει για έκδοση τα χειρόγραφα 2 βιβλίων που έφερνε μαζί του. Το πρώτο ήταν το «Σχολείον των ντελικάτων εραστών» και το δεύτερο βιβλίο «Φυσικής Απάνθισμα».

Το 1791 επιστρέφει και πάλι στο Βουκουρέστι, έχοντας κοντά του την μητέρα του και τον αδελφό του. Ο Ρήγας πηγαινοερχόταν στο κτήμα του, ήταν αρκετά γνωστός και είχε πολλές σχέσεις με τους εκεί Γάλλους.

Στην Βιέννη επιστρέφει το 1796. Εκεί τυπώνει, πρώτα, μια σειρά από χάρτες (όπως την «Χάρτα της Ελλάδος»), μετά το «Νέος Ανάχαρσις» και έπειτα το «Ηθικός Τρίπους», ο «Θούριος» κ.ά.

Ο δρόμος της Επανάστασης

ΟΡήγας αναπτύσσει την εποχή αυτή ηγετικές πρωτοβουλίες, ικανός να εμπνέει και να συναρπάζει, είναι συνάμα ο πολιτικός νους μιας Επανάστασης μεγάλων διαστάσεων, ο οποίος σκέπτεται όχι μόνον τα πρώτα, αλλά και τα επόμενα βήματά της.

Ο Ελληνικός λαός και όλοι οι συνυπόδουλου λαοί, που θα αποτινάξουν το ζυγό του Σουλτάνου, έπρεπε να εγκαθιδρύσουν και να οργανώσουν την ελεύθερη δημοκρατική πολιτεία τους. Αυτό ακριβώς απασχολούσε την σκέψη του Ρήγα και αυτό προετοίμαζε.

Πριν ξεκινήσει από την Βιέννη για να κατέβει στην Ελλάδα το 1797, τυπώνει μυστικά σε χιλιάδες αντίτυπα την Διακήρυξη που θα απευθύνει, προς όλες τις κατευθύνσεις, η Επανάσταση συνοδευμένη από τον Καταστατικό Χάρτη της δημοκρατικής κοινοπολιτείας που θα εγκαθιδρυθεί στην ελεύθερη επικράτεια και θα ονομάζεται «Ελληνική Δημοκρατία».

Τα κιβώτια με τα επαναστατικά έντυπα στάλθηκαν, ως εμπορεύματα δήθεν, από την Βιέννη στην Τεργέστη, λιμάνι τότε της Αυστρίας. Και ενώ είχε πάρει διαβατήριο από την αυστριακή αστυνομία με σκοπό να κατέβει στην Ελλάδα, όταν φθάνει και ο ίδιος στην Τεργέστη συλλαμβάνεται έπειτα από προδοσία του Έλληνα εμπόρου Δημητρίου Οικονόμου. Η αυστριακή αστυνομία μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε αντιληφθεί την επαναστατική κίνηση του Ρήγα.

Η σύλληψη και ο θάνατος

Έτσι ο Ρήγας συλλαμβάνεται και αρχίζουν οι ανακρίσεις. Την παραμονή της μεταγωγής του για την Βιέννη, ο Ρήγας επιχειρεί να αυτοκτονήσει. Τον ξεκίνησαν τελικά για την Βιέννη 1 μήνα περίπου αργότερα.

Ισχυρή φρουρά παρέλαβε, σιδηροδεμένους, τον Ρήγα και εφτά συντρόφους του από τις φυλακές της Βιέννης, τους οδήγησε στο Σεμλίνο, παραδουνάβιο φρούριο της Αυστρίας τότε, και αργότερα τους παρέδωσε στο αντικρινό φρούριο του Βελιγραδίου, στον εκεί Τούρκο διοικητή.

Ύστερα από 40 περίπου μέρες βασανιστηρίων, ήρθε το σχετικό φιρμάνι από την Κωνσταντινούπολη και τους στραγγάλισαν και πέταξαν τα κορμιά τους στον Δούναβη (1798).

Ο Ρήγας χαρακτηρίζεται εθνεγέρτης, διότι με το Θούριο του Ως πότε παλικάρια, τη Χάρτα του, το Σύνταγμά του συνέβαλε σημαντικά στην αφύπνιση των συνειδήσεων των σκλαβωμένων Ελλήνων. Τόνωσε το ηθικό τους πως με τις δικές τους δυνάμεις θα αποκτήσουν την πολυπόθητη ελευθερία και τους δίδαξε τον τρόπο με τον οποίο θα την αποκτούσαν.

Φωτεινή Τσαλίκογλου: «Αναζητώ κάτι που συνεχώς μου διαφεύγει»

«Η ανησυχία, η περιέργεια για τα άγνωστα πράγματα γύρω μου και μέσα μου με έσπρωχναν από παλιά να γράφω ιστορίες για να εξημερώνω το άγνωστο». Αποκαλύπτει στο Liberal η συγγραφέας, ψυχολόγος και πανεπιστημιακός Φωτεινή Τσαλίκογλου. Αναγνωρίζοντας ότι για τις ιστορίες της «μια εικόνα, μια φράση, μια φευγαλέα σκέψη αρκούν. Φτιάχνεις τον κόσμο από την αρχή».

Και στη καινούργια σειρά συνεντεύξεων, μας ανοίγει το συγγραφικό της εργαστήρι. Φανερώνοντάς μας ακόμα και λογοτεχνικά μυστικά. Όπως για το βιβλίο της για την «Μάρθα Φρόϊντ»: «Η θηλυκή, αν θέλετε, εκδοχή του Φρόιντ γεννήθηκε μέσα από μια φωτογραφία», θα μας πει. 

Για εμμονές, αγαπημένους συγγραφείς, αλλόκοτες αρχές, αλλά και για την ίδια τη γραφή πολλά θα μας πει, αναγνωρίζοντας: «Παλεύω με το μόνο που έχω, τις λέξεις, να γεφυρώσω τα αλλοτινά με τα μελλούμενα».

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου ως συγγραφέας μπορεί να βλέπει και το πάνω και το κάτω κεντημένο ύφασμα και της λογοτεχνίας και της ζωής. Αυτό με τις προθέσεις, δηλαδή, με τους κόμπους. Διότι γνωρίζει καλά τα «γιατί».

Συνέντευξηστην Ελένη Γκίκα:

- Υπάρχει τελετουργία γραφής - συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες - ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Γράφω εκτός σειράς. Οποιαδήποτε ώρα της μέρας, αρχίζοντας από τα άγρια χαράματα. Οι διαταραχές του ύπνου που είχα από παιδί τελικά αποδείχτηκαν ευεργετικές. Δεν ακολουθώ πρόγραμμα. Η τελετουργία με πνίγει. 

Μια εσωτερική ένταση. Η ανησυχία, η περιέργεια για τα άγνωστα πράγματα γύρω μου και μέσα μου με έσπρωχναν από παλιά να γράφω ιστορίες για να εξημερώνω το άγνωστο.

- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

«Partir c est mourir un peu» (Το να φεύγεις είναι λίγο σαν να πεθαίνεις.) Η αντιστροφή που έκανα άνοιξε το δρόμο για τον Έλληνα ασθενή μου. «Το να πεθαίνεις είναι να φεύγεις για λίγο. Μη λυπάσαι.» Στη συνέχεια καρφώθηκε στο μυαλό μου μια εικόνα. Ένας φτωχός γεωργός σε μια στάνη κουρνιασμένος σαν βρέφος στο στήθος ενός πελώριου ακρωτηριασμένου αγάλματος. Έτσι, ξεκίνησα να γράφω για την ιστορία μιας οικογένειας, που ξεκινά το 1820 στη Μήλο με την ανακάλυψη του αγάλματος  της Αφροδίτης, και διατρέχει πέντε γενιές. Σημαδεύεται από μια αυτοκτονία σε ένα ψυχιατρείο στη Γενεύη και συνεχίζεται μέχρι σήμερα στα χέρια ενός πεντάχρονου κοριτσιού. Θα μπορούσε να ήταν συμπυκνωμένη η ιστορία του τόπου μας, καμωμένη από πόθους, τραύματα, μάρμαρα, ακρωτηριασμένα αγάλματα, πένθη  και μια αστείρευτη ορμή ζωής. Ιστορία διάσπαρτη από δόξες,  θραύσματα, ρωγμές, δόξες και υπερβάσεις.

- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Το τελευταίο. «Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι». Γράφτηκε στο διάστημα μιας εξαιρετικά επίπονης για μένα περιόδου. Δεν είναι υπερβολή να πω ότι η αλλόκοτη περσόνα της κυρίας Φι που ασύστολα ενδίδει στο θαύμα ήταν η οδηγός και η σωτηρία μου. Κάθε που ξημέρωνε μου ψιθύριζε «Ονειρεύτηκα την πραγματικότητα, τι ανακούφιση ένοιωσα ξυπνώντας».

- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Το αίνιγμα της τρέλας με διακινεί από τα παιδικά μου χρόνια. Από τότε που συναντήθηκα για πρώτη φορά μ’ ένα παράξενο επισκέπτη που ερχόταν σπίτι μας. Σιωπηλός ακίνητος σαν άγαλμα, αραιά και που γλιστρούσαν από τα χείλη του ακατανόητες λέξεις.   Παιδάκι ήμουν κι απορούσα. Τι έχει; ρώτησα τη γιαγιά μου.  «Τίποτα. Δεν εχει τίποτα. Έχει μόνον μελαγχολία». Μου απάντησε.  Έγινα ψυχολόγος. Αλλά είχα συνεχώς κατά νου ότι «Η ψυχολογία δεν θα μπορέσει ποτέ να πει την αλήθεια για την τρέλα, γιατί η τρέλα είναι εκείνη που κρατάει το μυστικό της ψυχολογίας».

Πέρασαν πολλά χρόνια κι έπρεπε να γράψω πολλά μυθιστορήματα με πάσχοντες ήρωες και πάσχουσες ηρωίδες για να καταλάβω πόσο δίκιο είχε ο Φουκώ. Τελικά, έχω την αίσθηση ότι γράφοντας επιχειρώ να ξεκλειδώσω τα μυστικά ενός αινίγματος που σαν τη Σφίγγα αντλεί τη δύναμη αλλά και τον όλεθρό του από τη λέξη «άνθρωπος».

- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

 Μια ιστορία για να γίνει ιστορία μου χρειάζεται να αγαπά τον άνθρωπο στην πιο αθώα αλλά και στην πιο σκοτεινή, ακόμα και  διαβολική εκδοχή του. Κάτι που συχνά είναι το ίδιο πράγμα. Η γραφή με βοήθησε να καταλάβω αυτό το ‘’ίδιο πράγμα’’.

- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Με ενδιαφέρει οι ήρωές μου να ξεφλουδίζονται όπως ένα κρεμμύδι. Και όσο προχωράμε στην καρδιά, μέσα από τα διαδοχικά «καλύμματα» να αποκαλύπτονται οι ρωγμές. Οι κρυμμένες καλοσύνες, οι σκοτεινές επιθυμίες, τα ανομολόγητα πάθη. Οι περιπλανήσεις του μυαλού σε δύσβατα μονοπάτια. Με ενδιαφέρουν τα αληθινά και ευεργετικά δάκρυα που το ξεφλούδισμα του κρεμμυδιού προκαλεί.

Για να γίνει ήρωας μου κάποιος ή κάποια θα πρέπει όπως ένα  κρεμμύδι να μην αντιστέκεται, να ενδίδει στο «ξεφλούδισμα».

- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Η Μάρθα Φρόιντ. Τη συνάντησα σε μια παλιά Βιεννέζικη  φωτογραφία στο Λονδίνο, στο Μουσείο Φρόιντ. Ήταν μια παράξενη στιγμή. Σε ένα σημαντικό για την προσωπική μου ζωή ταξίδι. Στη φωτογραφία είναι περίπου 20 χρονών. Σε κοιτάζει στα μάτια δίχως συστολή. Θαρρετά. Λες και είναι  έτοιμη να σου μιλήσει, κι ας ήταν η φωνή της όσο ζούσε εγκλωβισμένη στην ευπρέπεια μιας εποχής. Κι ας ήταν η σκιά ενός άνδρα που τάραξε με το έργο του την οικουμένη.

Γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα και η επιθυμία να της δώσω φωνή. Να την κάνω να μιλήσει. Φαντάστηκα αλλιώς τη Μάρθα Φρόυντ. Το αμίλητο μιλήθηκε. Η  ευπρέπεια μιας ολόκληρης Βικτωριανής εποχής παραμερίστηκε. Η Μάρθα Φρόιντ έγινε απλά μια ερωτευμένη γυναίκα ικανή για όλα.  Η θηλυκή, αν θέλετε, εκδοχή του Φρόιντ γεννήθηκε μέσα από μια φωτογραφία.  

- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Έπεσε στα χέρια μου σε ηλικία 12 χρονών ένα βιβλίο του μεγαλύτερου αδελφού μου. Το διάβασα κατά λάθος. Ήταν η Μεταμόρφωση του Κάφκα. Θυμάμαι την ανατριχίλα. Την ένταση μέσα μου. Τόσο εύκολο θα ήταν να μεταμορφωθώ κι εγώ σε γιγάντιο σκαθάρι; Και πως γίνεται αυτό το αποτρόπαιο πλάσμα να είναι ταυτόχρονα το πιο ανθρώπινο όλων; To αγάπησα. Φοβήθηκα την οικογένεια του και τους κανονικούς ανθρώπους. Η αδελφή. Θυμάμαι το πιάνο της αδελφής. Πόση καλή φαινόταν, πόσο γλυκιά.… Ίσως η πρώτη βαθιά προδοσία που συνάντησα.

- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

«Η Μεταμόρφωση» του Κάφκα

- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;

Η Μαργαρίτα Καραπάνου για την «Κασσάνδρα και τον Λύκο». Ο Φώκνερ για τη «Βουή και την Αντάρα», ο Γκέοργκ Ζέμπαλντ για τους «Ξεριζωμένους», η Όλγκα Τουρκάσκο για τους «Πλάνητες», ο Ντοστογιέβσκι για όλα/ Και πολλοί άλλοι.

- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Δεν υπάρχει τίποτα συγκεκριμένο που να έχω ανάγκη. Εκείνο που χρειάζομαι είναι να κρατήσω το μυαλό μου στη θέση του, σε μια προστατευμένη περιοχή. Αναζητώ κάτι που συνεχώς μου διαφεύγει: Την ισορροπία ανάμεσα στη διακινδύνευση και την προστασία. Υπάρχουν στιγμές που πιστεύω ότι αν το καταφέρω  θα έχω κάνει σημαντικό βήμα στη γραφή μου και άλλοτε πάλι είμαι σχεδόν βέβαιη ότι η υπέρτατη αυτή η ισορροπία θα ήταν για μένα και το τέλος της γραφής μου. 

- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

Μια αλληλογραφία μέσα στην πανδημία με μια καλή μου φίλη.

- Μια φωτογραφία σας στο γραφείο ή και άλλες φωτογραφίες, αγαπημένα ή απαραίτητα αντικείμενα, άλλα που για σας αποτελούν γούρι ή έμπνευση;

Βλέπω απέναντι μου δυο φωτογραφίες. Στη μια είναι η μαμά μου στα νιάτα της. Η Έλλη, την ημέρα των αρραβώνων της. Φορά ένα αιθέριο λευκό φουστάνι. Μια αέρινη, εκτός χρόνου, οπτασία.

Πιο πέρα βλέπω μια άλλη φωτογραφία. Τρία κοριτσάκια. Οι κόρες της κόρης μου. Η μικρή Έλλη, η Φωτεινούλα, η Χρυσάνθη. Κάπου εκεί στη μέση είμαι κι εγώ. Παλεύω με το μόνο που έχω, τις λέξεις, να γεφυρώσω τα αλλοτινά με τα μελλούμενα.

ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ: «Η Τουρκία δεν έχει ιστορία. Έχει μόνον ποινικό μητρώο».

Ο Νεοκλής Σαρρής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στις 19-11-2011

    Ηταν απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Σπούδασε Νομικά, Πολιτικές και Οικονομικές Επιστήμες στα
Πανεπιστήμια Κωνσταντινούπουλης και Αθηνών και Ψυχολογία στη Γενεύη. Αριστούχος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης.

     Καθηγητής της Κοινωνιολογίας της Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο των Κοινωνικών και Πολιτικών
Επιστημών και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνιολογίας.

    Σε ηλικία 20 ετών υπήρξε πολιτικός σύμβουλος του μακαριστού Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα.

    Διακρίθηκε στους φοιτητικούς αγώνες στην Ελλάδα, αλλά και στην Τουρκία.

    Υπήρξε σύμβουλος συνεργάτης και φίλος των Προέδρων της Ε.ΔΗ.Κ. Γεωργίου Μαύρου και Γιάννη Ζίγδη. Μετά το
θάνατο του δεύτερου του ανατέθηκε από την Κ.Ε. και την Ε.Γ. της Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου (Ε.ΔΗ.Κ.) η
Προεδρία του Κόμματος, τέταρτος έτσι σε μία τιμητική διαδοχή που αρχίζει από τον Γεώργιο Παπανδρέου και
συνεχίζεται με τον Γεώργιο Μαύρο και τον Γιάννη Ζίγδη.

   με πλούσιο συγγραφικό και διδακτικό έργο, ενώ έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά,
αλλά και στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Επίσης έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή συνέδρια.

    Τα κυριότερα έργα του είναι:

    «Η άλλη Πλευρά � Πολιτική και Διπλωματική Χρονογραφία της Εισβολής στην Κύπρο και του Διαμελισμού της»
τομ. 3, «Οσμανική Πραγματικότητα» τομ. 3, «Εξωτερική Πολιτική και Πολιτικές Εξελίξεις στην Πρώτη Τουρκική
Δημοκρατία» τομ. 3, «Προεπαναστατική Ελλάδα και Οσμανικό Κράτος», «Ελληνική Κοινωνία και Τηλεόραση» τομ. 2,
«Φιλοσοφία της Κοινωνίας και Πολιτείας � τομ. πρώτος Αρχαίος Κόσμος», «τόμος δεύτερος Πατερική Ορθοδοξία και
Βυζαντινή σκέψη», «Η Οικογένεια στην Τουρκία», «Εισαγωγή στην Κοινωνιομετρία, την ομαδική ψυχοθεραπεία και το
Ψυχόδραμα».

Η πρόσφατη κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας νοτίως της Κύπρου και η προκλητική απόφαση της Άγκυρας –πέραν κάθε εννοίας διεθνούς δικαίου– να εδραιώσει την παρουσία της στην κυπριακή ΑΟΖ επαναφέρουν στη μνήμη μας τον καταγγελτικό λόγο του για την υποτέλεια της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στα εθνικά ζητήματα.

«Αυτή η υποτέλεια ελαύνεται από ένα φόβο που έχουν δημιουργήσει οι Τούρκοι στο όνομα μιας εξευτελιστικής λογικής», υπογράμμιζε ο Νεοκλής Σαρρής, απευθυνόμενος –φευ– εις ώτα μη ακουόντων.

Διακρινόταν για τη μαχητικότητα και τη θαρραλέα στάση του στα εθνικά θέματα, συνδυασμένη με τη σπάνια αρχοντιά, ειλικρίνεια και ευγένεια που τον χαρακτήριζαν. Έδωσε αληθινές μάχες για τα απαράγραπτα δίκαια του Ελληνισμού όπου γης, για την ξεκληρισμένη κωνσταντινουπολίτικη Ρωμιοσύνη, τις βασανισμένες Ίμβρο και Τένεδο, τη μαρτυρική μας Κύπρο.

Υπήρξε ο πλέον εμβριθής γνώστης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Η όλη του σκέψη συμπυκνωνόταν στην περίφημη ρήση του: «Η Τουρκία δεν έχει ιστορία. Έχει μόνον ποινικό μητρώο».

Ο Νεοκλής Σαρρής μιλούσε πάντοτε ισορροπημένα, τεκμηριωμένα, δίκαια, σωστά, και με ακρίβεια που τσάκιζε κόκαλα. Διατύπωνε τον αιχμηρό του λόγο με τόλμη και παρρησία, χωρίς συμβιβασμούς και ιδιοτέλειες. Στηλίτευε την ενδοτικότητα και την ηττοπάθεια των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, όσο και άλλων κατεστημένων κύκλων που υιοθετούν μια υποτελή στάση απέναντι στη νεο-οθωμανική στρατηγική της γείτονος χώρας. ΄Ηταν επομένως φυσικό να αντιμετωπίσει την καχυποψία του κοντόφθαλμου και φοβικού ελλαδικού επαρχιωτισμού.

Τις θέσεις του για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα αρκετοί ανιστόρητοι επεχείρησαν να τις απαξιώσουν χαρακτηρίζοντάς τες ακραίες και εθνικιστικές. Έγινε δυσάρεστος και ενοχλητικός για κάποιους δουλόφρονες, οι οποίοι δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να ακούγεται η φωνή του. Για τους τουρκόφιλους των σαλονιών της Αθήνας ήταν απρόβλεπτος και, άρα, επικίνδυνος.

«Τα εγχώρια καθωσπρέπει τρωκτικά, τα ίδια που τελικά κατέστρεψαν το νεοελληνικό κράτος, τον κτυπούσαν ασταμάτητα και ανελέητα.. Όμως δεν κατάφεραν να του κλείσουν το στόμα. Είναι σαν να προσπαθεί κανείς να δέσει έναν γίγαντα με κλωστές», πολύ εύστοχα τόνισε ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών Παναγιώτης Ήφαιστος.

«Μέσα σ’ ένα κόσμο γονατισμένων αξιών, με το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο να κυβερνά ερήμην των λαών, με το κοινωνικό κράτος υπό πολιορκία, με επιβράβευση επιδρομέων, κατακτητών και βιασμένων δικαιωμάτων, με τον τουρκικό επεκτατισμό να απειλεί με επικυριαρχία στο Αιγαίο, κυπροποίηση της Θράκης και αλεξανδρεττοποίηση της Κύπρου, προσωπικότητες όπως ο Νεοκλής Σαρρής αποτελούν ανάχωμα, διανοίγουν νέους ορίζοντες, δακτυλοδεικτούν άλλες πορείες, βασισμένες στη ρεαλιστική ανάλυση αντιπάλων και εμπλεκόμενων συμφερόντων, αλλά και τη σταθερή προσήλωση στην χωρίς συμβιβασμούς προάσπιση των εθνικών δικαιωμάτων, της εθνικής ανεξαρτησίας και αξιοπρέπειας», αναφέρει ο Βάσος Λυσσαρίδης στην ομιλία του, η οποία εκφωνήθηκε στην εκδήλωση του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών στη μνήμη του Νεοκλή Σαρρή, στις 20 Οκτωβρίου 2012.

Ο Νεοκλής Σαρρής υπήρξε ένας αληθινός ευπατρίδης, πρότυπο της κωνσταντινουπολίτικης αρχοντιάς και μεγαλοσύνης. Η γνήσια ελληνική μορφή του και ο αγέρωχος πατριωτικός του λόγος θα μας οδηγούν εσαεί.

Νεοκλή, υποκλινόμαστε στη μνήμη σου και συνεχίζουμε τον αγώνα για την πλήρη δικαίωση του Ελληνισμού.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ
Την ώρα που η Ελλάδα περνά την πιο κρίσιμη καμπή της μεταπολεμικής ιστορίας της, ο λόγος του Νεοκλή Σαρρής είναι
περισσότερο επίκαιρος και αναγκαίος από ποτέ. Γνωστός καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου αλλά και Πρόεδρος του
ιστορικού κόμματος της ΕΔΗΚ, στην συνέντευξή του είναι αποκαλυπτικός: Περιγράφει την σκληρή για την Ελλάδα
πραγματικότητα, έτσι όπως δεν την έχουν «κατανοήσει ούτε οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης, αλλά ούτε και οι
ενδιαφερόμενοι, όσοι δηλ. στελεχώνουν το πολιτικό σύστημα στη χώρα. Μαζί με την οικονομική κατάρρευση επέρχεται η
κατάρρευση του πολιτικού μας συστήματος» τονίζει ο Νεοκλής Σαρρής, για να συμπληρώσει: «Η Ελλάδα υποβιβάζεται σε μια
τριτοκοσμική χώρα».  Ο καθηγητής δεν διστάζει να υπογραμμίσει ότι «η Ελλάδα είναι προτεκτοράτο των ξένων δυνάμεων, αν
μάλιστα μπούμε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τότε θα βρεθούμε κάτω από μία στυγνή, άτεγκτη  κηδεμονία».
Επονομάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε «τσαντίρι στημένο στην άμμο, που στην πρώτη θύελλα σύρεται από την μία πλευρά
στην άλλη, αφού αποδείχτηκε ότι δεν μπορεί να προασπίσει ούτε τα δικά της συμφέροντα».
Δεν διστάζει να καυτηριάσει την πολιτική της Γερμανίας, η οποία ενώ είναι υπόλογος έναντι της Ελλάδας για τις ζημιές που
προκάλεσε επί γερμανικής κατοχής, αλλά και έναντι της Ευρώπης για την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, βγαίνει και από πάνω:
Διασύρει ενορχηστρωμένα την Ελλάδα κι εμείς αντί να την βάλουμε στην θέση της… εκλιπαρούμε για έναν καλό λόγο από την
Γερμανία»!!!
Έμπειρος στα θέματα των σχέσεων της Ελλάδος με την Τουρκία, ο Νεοκλής Σαρρής, χαρακτηρίζει διαχρονικά ραγιαδίστικη την
πολιτική της Ελλάδος απέναντι στην γείτονα, μια Ελλάδα η οποία δεν τολμά να αντιτάξει ούτε έναν ισχυρό λόγο προς την
Τουρκία. Ο Νεοκλής Σαρρής ο οποίος μεταφράζει για την χώρα μας το ογκώδες βιβλίο του Υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας
κ. Νταβούτογλου, το οποίο και θα παραδώσει στην δημοσιότητα σε ένα μήνα, υπογραμμίζει ότι το βιβλίο οραματίζεται  την
ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όπως δε υπογραμμίζει, «η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται να κατακτήσει την Ελλάδα,
ούτε την Κύπρο. Επιδιώκει να τις μετατρέψει σε δορυφόρες χώρες. Αυτές είναι διακηρυγμένες αρχές και από τον κ.
Νταβούτογλου τις οποίες και προωθεί».

Κύριε καθηγητά, βρισκόμαστε ενώπιον μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, κατά την οποία ο Πρωθυπουργός κ. Παπανδρέου
μίλησε ευθέως για μειωμένη εθνική κυριαρχία, προβληματίζοντας με τις δηλώσεις του τον ελληνικό λαό. Θεωρείτε πράγματι ότι  
έχουμε μειωμένη εθνική κυριαρχία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, ή η δήλωση αυτή έγινε σκόπιμα για να μας προετοιμάσει για
επικείμενες  υποχωρήσεις στην εθνικά μας δίκαια;

ΣΑΡΡΗΣ: Αναμφίβολα η οικονομική καχεξία δεν είναι ο καλύτερος πρεσβευτής των εθνικών μας δικαίων. Μία χώρα που είναι
οικονομικά καθημαγμένη και κοινωνικά διαλυμένη, είναι επόμενο να μην είναι σε θέση να προασπίσει σθεναρά τα εθνικά της
δίκαια.  Εκφράζω την αμφιβολία εάν τυχόν ο Πρωθυπουργός ήταν σε θέση να συνειδητοποιήσει το μέγεθος  της αλήθειας που
ξεστόμισε.
Η Ελλάδα ευρίσκεται και πάλι στο μάτι του κυκλώνα και ευρίσκεται λόγω της ασύγγνωστης αβελτηρίας των εκάστοτε
κυβερνήσεων. Κυβερνήσεων των δύο μεγάλων κομμάτων. Μαζί με την οικονομική κατάρρευση, επέρχεται και η κατάρρευση του
πολιτικού μας συστήματος, κάτι που δεν έχουν κατανοήσει ούτε οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης, αλλά ούτε και οι
ενδιαφερόμενοι, όσοι δηλ. στελεχώνουν το πολιτικό σύστημα στη χώρα.
Λόγω της ασύγγνωστης αυτής αβελτηρίας, της εγκληματικής αβελτηρίας που επέδειξαν τα δύο μεγάλα κόμματα, η Ελλάδα
χρησιμοποιείται ως ένας μοχλός για αλλότριους σκοπούς, που δεν αφορούν μόνον την Ελλάδα αλλά ευρύτερες γεωοικονομικές
και γεωστρατηγικές πολιτικές. Για παράδειγμα: καταδεικνύεται η Ε.Ε. σε μια πανάκια η οποία θα έλυνε ως διά μαγείας όλα τα
προβλήματα: οικονομικά, εξωτερικής πολιτικής κ.λ.π. Σε αυτήν εστήριξαν οι Έλληνες πολιτικοί όλες τις ελπίδες τους,
προκειμένου να αράξει η χώρα στο ασφαλές λιμάνι της Ενώσεως.  Καταδεικνύεται όμως ότι η Ε.Ε. δεν είναι εις θέσιν ούτε τα
σύνορά μας να προασπίσει ούτε να προσδώσει κύρος σε μια εξωτερική πολιτική που στόχο έχει την προάσπιση των εθνικών
μας συμφερόντων, αλλά ούτε την οικονομία της ίδιας της χώρας μπορεί να σώσει.  Συνεπώς η Ε.Ε. αποδεικνύεται σαν μια
φενάκη, η οποία καλύπτει την ανυπαρξία της ως μίας Ευρωπαϊκής οντότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει ότι εμπαίζει την Ελλάδα: Μας πίεσε να πάρουμε μέτρα προκειμένου να μας στηρίξει και τώρα που τα
πήραμε, η κ. Μέρκελ και ο κ. Μπαρόζο μας λένε ότι βοήθεια  δεν μας δίνουν, ότι το πρόβλημα είναι δικό μας και όχι δικό τους και
μας συστήνουν να πάμε στο Δ.Ν.Τ. Τελικά τι Ένωση είναι αυτή που αρνείται να στηρίξει ένα μέλος της;

ΣΑΡΡΗΣ: Πολύ φοβάμαι ότι η Κυβέρνηση με τα παπαγαλάκια της, προσπαθεί να μας πείσει ότι η προσφυγή στο Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο, θα είναι μια λύση! Βεβαίως, θα είναι μια μεγάλη αποτυχία. Η Ελλάδα υποβιβάζεται σε μια τριτοκοσμική
χώρα, είτε μας αρέσει είτε όχι. Αν το Νομισματικό Ταμείο δεν επιβάλλει όρους περισσότερο επαχθείς από αυτούς που ήδη έχει
επιβάλλει η Κυβέρνηση, ακόμη και σε αυτή την απίθανη περίπτωση, θα έχουμε κατ’ ουσίαν μια αποχώρηση της Ε.Ε. σε κρίσιμο
θέμα που ήταν της αρμοδιότητάς της και αυτόματα θα επέλθει η υπερέχουσα εξουσία των ΗΠΑ. Ως γνωστόν, το Δ.Ν.Τ. κινείται
στον αστερισμό της Υπερατλαντικής συμμαχίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύεται σαν ένα τσαντίρι στημένο στην άμμο, που στην πρώτη θύελλα σύρεται από την μία πλευρά
στην άλλη. Και αυτό το τσαντίρι στεγάζει  εθνικά συμφέροντα, μολονότι η Ελλάδα απεμπολεί την έννοια «εθνικός» από παντού.
Ο όρος «εθνικός» τελεί υπό διωγμόν και έξωση.

Τελικά κύριε καθηγητά την χώρα αυτή δεν την κυβερνά ο Παπανδρέου; Ψηφίσαμε ΠΑΣΟΚ αλλά ποιοι  μας κυβερνούν; Ο Όλι ρεν
και άλλοι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

ΣΑΡΡΗΣ: Η Ελλάδα ήταν ήδη μία χώρα με μειωμένη κυριαρχία. Τώρα παράγινε το κακό. Αν μάλιστα μπούμε στο Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο, όπως σας είπα, τότε θα μπούμε κάτω από μία στυγνή, άτεγκτη  κηδεμονία. Πείτε μου, τι διαφέρει ένα
προτεκτοράτο από μια τέτοια χώρα; Η Ελλάδα γεννήθηκε ως προτεκτοράτο των μεγάλων Δυνάμεων και συνεχίζει να είναι
προτεκτοράτο. Κάθε μέρα που περνάει επιβεβαιώνεται αυτός ο σκληρός ορισμός τον οποίο είχα δώσει πριν από πολλά χρόνια
για την Ελλάδα.

Δεν διακρίνω καμία αισιοδοξία στα λόγια σας κύριε Σαρρή.

ΣΑΡΡΗΣ: Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος. Για να είμαι αισιόδοξος πρέπει να αισιοδοξώ για την επόμενη γενιά. Ως
Πανεπιστημιακός δάσκαλος, σας το λέω ότι οι σημερινοί νέοι δεν μπορούν να συλλάβουν την δυσχερή θέση στην οποία
βρίσκεται η κοινωνία και το κράτος.Έχουν κατορθώσει… εργαζόμενοι από διαφορετικές πολιτικές να εξουδετερώσουν όλα τα
αντανακλαστικά της κοινωνίας και δη των νέων ανθρώπων. Υπήρξαμε όλοι νέοι. Οι προηγούμενες γενιές είχαν τσαγανό. Ότανο
τσαγανός όμως είναι σκέτη άρνηση, σκέτος αναρχισμός, δεν λύνει το πρόβλημα. Αυτοί που καταστρέφουν, δεν προσφέρουν
τίποτε άλλο πέρα από την καταστροφή. Έχω πάει σε πολλά Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Αυτή η ρύπανση και η καταστροφή
που επικρατεί στα δικά μας Πανεπιστήμια, δεν συναντάται πουθενά αλλού. Δυστυχώς αυτή είναι η κατάσταση των νέων
ανθρώπων. Σε τι να ελπίζω λοιπόν κύριε Βραχιολίδη; Σε ένα θαύμα; Θαύματα στην εποχή μας γίνονται πολύ δύσκολα.

Η Κυβέρνηση ψήφισε εν μία νυκτί το νομοσχέδιο για τους μετανάστες. Θα δίνει την ιθαγένεια στους μετανάστες με συνοπτικές
διαδικασίες.  Ήδη διατυπώθηκε η άποψη ότι οι 200.000 μουσουλμάνοι της Θράκης και οι 500.000 μουσουλμάνοι που αναμένεται
να λάβουν την ελληνική ιθαγένεια, θα κατεβάσουνι σε μελλοντικές εκλογές μουσουλμανικό κόμμα υπό την αιγίδα της Τουρκίας, με ό,
τι δυσάρεστα επακόλουθα μπορεί να φέρει αυτό για την χώρα μας.

ΣΑΡΡΗΣ: Η ελληνική ιθαγένεια δεν είναι σαν την «αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή». Δεν μπορεί να αποκτάς αυτομάτως
την ελληνική ιθαγένεια!   Αν μη τι άλλο πρέπει να ξέρεις την ελληνική γλώσσα. Κι όμως, είδα κατάπληκτος μια βιντεοσκόπηση
από πορεία που είχαν οργανώσει πολιτικά κόμματα μεταξύ των οποίων και ο ΣΥΡΙΖΑ, με τους μετανάστες, για το νομοσχέδιο.
Εκεί βγήκε κάποιος μετανάστης ο οποίος ούρλιαζε μιλώντας στην γλώσσα του, μετά είπε δυο προτάσεις σε πολύ κακά αγγλικά
και διαμαρτύρετο γιατί τον υποχρέωναν να μάθει την ελληνική γλώσσα, προκειμένου να πάρει την ελληνική ιθαγένεια! Αυτός
δηλαδή ήθελε την ιθαγένεια χωρίς καν να μάθει τα ελληνικά! Πριν από λίγο καιρό, κάποιοι από το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν κ.α.
διαδήλωναν στην οδό Σταδίου, με την Ισλαμική κραυγή«Αλάχου Εκμπέρ». Οι Έλληνες δεν έχουν αντιληφθεί τι κίνδυνος
ελλοχεύει στην χώρα με τέτοιου είδους ισλαμικές ιαχές; Πέρα βρέχει! Αν όμως γινόταν μια αντίστοιχη συγκέντρωση από
ακραίους Ορθοδόξους χριστιανούς, με το «Σώσον Κύριε τον Λαόν σου» για παράδειγμα, θα είχε ξεσηκωθεί στο πόδι ο τύπος,
μιλώντας για την μαύρη αντίδραση στο κέντρο της Αθήνας. Ενώ στην πραγματικότητα, υπάρχει αντίδραση στο κέντρο της
Αθήνας από το Ισλάμ που σηκώνει κεφάλι και κανείς δεν ενδιαφέρεται.  Το ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει το κύρος της για να
γίνει ο προστάτης και παραστάτης όλων αυτών των μουσουλμάνων στις Βαλκανικές και Ευρωπαϊκές χώρες, είναι πασίδηλο.

Δεν υπάρχει ούτε εθνικό μέτωπο; Η φιλοπατρία του Έλληνα που πήγε;

ΣΑΡΡΗΣ: Η κοινωνική και η εθνική συνοχή στην πατρίδα, έχουν δεχθεί πλήγματα καίρια. Έχουν διαλυθεί. Αυτή η ιδεολογική
κατάσταση που καλύπτει τον χώρο εξουσίας και τον χώρο της αντιεξουσίας, διαπιστώνω ότι είναι ίδια. Και τι εννοώ: Κάποτε οι
αντιεξουσιαστές, οι οποίοι εμφανίζονται κυρίως με την μορφή τρομοκρατίας, χρησιμοποιούσαν μία ρητορεία η οποία είχε μέσα
της τόσο κοινωνικά στοιχεία, όσο και εθνικά. Τα λέγανε «πατριωτικά». Παράδειγμα η «17 Νοέμβρη». Σήμερα, η νέα γενιά
τρομοκρατίας έχει μία ρητορεία η οποία ταυτίζεται με την ρητορεία της εξουσίας. Όπως για παράδειγμα υπέρ των μεταναστών.
Δηλαδή οι αντιλήψεις της εξουσίας περάσανε και στην αντιεξουσία.Έχουμε με άλλα λόγια και την εξουσία και την αντιεξουσία σε
μια μονοδιάστατη αντίληψη, η οποία ουσιαστικά διαλύει την Ελλάδα. Ποιες δυνάμεις μπορούν να αντιδράσουν σε αυτό; Δεν
υπάρχουν δυνάμεις. Και όποιες υπάρχουν, είναι είτε περιθωριακές ή περιθωριοποιούμενες και λοιδορούμενες.
Η ερώτηση μοιάζει με ρητορική αλλά δεν είναι δεδομένου ότι είσθε Πρόεδρος του κόμματος της ΕΔΗΚ: Αν ήσασταν στην θέση
του Πρωθυπουργού, τι θα αντιτάσσατε απέναντι στην Τουρκία; Πώς θα συνομιλούσατε με τους Τούρκους;
ΣΑΡΡΗΣ: Θα κοίταζα να τοποθετήσω τις σχέσεις σε ίσο επίπεδο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Η Ελλάδα δεν έχει
προχωρήσει στην χάραξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Μία ζώνη η οποία συνδέει τρόπον τινά την Ελλάδα με την
Κύπρο. Και δεν το κάνει η Κυβέρνηση γιατί είναι ραγιάς, φοβάται την Τουρκία. Όλα αυτά περνάνε ως μήνυμα στην Άγκυρα ότι η
Ελλάδα τα κάνει επάνω της μόλις βλέπει την Τουρκία. Δυστυχώς, τρία είναι τα κακά που έχουμε: Πρώτον, η ελληνική πολιτική
έχει  φοβία έναντι της Τουρκίας. Δεύτερον, έχει φοβία έναντι των ξένων, διότι πιστεύει ότι οι ξένοι κυβερνούν αυτή την χώρα.
Όταν ένα κόμμα έρθει στην εξουσία, πιστεύει ότι έχει πάρει το πράσινο φως από τα ξένα κέντρα εξουσίας. Και τρίτον, υπάρχει η
ανικανότητα των πολιτικών που έχουν χειρισθεί κρίσιμα εθνικά θέματα.


είπε:
ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας υπήρξε δικό της έργο. Και η οποία είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάσταση
της Αμερικής στα κράτη που συνιστούσαν την τέως Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Και την ενίσχυση της
Αμερικάνικής επιρροής στα Βαλκάνια. Τα Βαλκάνια διαλύθηκαν από τους Γερμανούς και μετά τα παρέδωσαν στους
Αμερικανούς. Αυτά όμως τα θέματα δεν τα θέτει η Ελλάδα σε κανέναν και απλώς εκλιπαρούμε για έναν καλό λόγο από την
Γερμανία. Η Γερμανία είναι υπόλογος έναντι της Ελλάδας. Δεν έφεραν την Γερμανία ενώπιον των ευθυνών της για τις τεράστιες
ζημίες που έκαναν  τα ναζιστικά στρατεύματα στην χώρα μας και για την επιστροφή του κατοχικού δανείου το οποίο ουσιαστικά
δεν εξοφλήθη. Ενώ είναι υπόλογος η Γερμανία, βγαίνει και από πάνω! Όταν δε τους στριμώξεις, η απάντησή τους είναι
παιδαριώδης και προπετής:«Παρητήθη ο Καραμανλής των αποζημιώσεων», λένε. Ως γνωστόν προφορική παραίτηση δεν
ισχύει. Πώς είναι δυνατόν να παραιτηθείς; Ή  λένε το άλλο: «Εμείς σας έχουμε αποζημιώσει τόσα χρόνια που ερχόμαστε στην
χώρα σας και αφήνουμε το συνάλλαγμά μας στην Ελλάδα».Αυτά που λένε οι Γερμανοί είναι ηλίθια και κανείς δεν στρέφεται να
τους πει «είστε ηλίθιοι». Αντί τούτου, δεχόμαστε ενορχηστρωμένο υβρεολόγιο από την Γερμανία. Ο Τολστόϊ είχε πει: «Ξύσε τον
Ρώσο θα βρεις τον Μουζίκο. Ξύσε τον Γερμανό θα βρεις τον Ναζί».

Σαρδέλες: Ταπεινές αλλά πολύτιμες

Το ψάρι ήταν ανέκαθεν βασικό συστατικό της ελληνικής κουζίνας. Από τα αρχαία χρόνια, όπως μαρτυρούν τοιχογραφίες καθώς και κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, οι Έλληνες αγαπούσαν την κατανάλωση ψαριών. Την εποχή της Ιλιάδας ήταν φαγητό των φτωχών, ενώ στην κλασική εποχή μετατράπηκε σε φαγητό πολυτελείας. Η σαρδέλα, ακόμα και εκείνη την περίοδο, ανήκε στην κατηγορία των οικονομικών ψαριών. Η παραδοσιακή λοιπόν, ελληνική κουζίνα είναι γεμάτη από πιάτα και εδέσματα που ως κύριο συστατικό τους έχουν τη σαρδέλα. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται όμως να έχει παραμεληθεί από την Ελληνίδα νοικοκυρά παρόλο που αποτελεί βασικό συστατικό μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η έλλειψη χρόνου, ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η συχνή κατανάλωση φαγητού εκτός σπιτιού, οδήγησε στην μείωση της κατανάλωσης ψαριού και αναπόφευκτα και σαρδέλας. Άλλωστε, το μαγείρεμα του ψαριού, ίσως σε πολλές νοικοκυρές φαντάζει δυσκολότερο, ενώ η γεύση του είναι αποκρουστική σε πολλούς. Η κατανάλωσή του όμως είναι απαραίτητη και ευεργετική. Εκτός από εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, η σαρδέλα προσφέρει πολύτιμα λιπαρά οξέα και πληθώρα βιταμινών και μετάλλων. Επιπλέον, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και αρτηριακής πίεσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά εβδομαδιαία κατανάλωση λιπαρών ψαριών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.

Οι συστάσεις αναφέρονται ειδικά στα λιπαρά ψάρια, γιατί φαίνεται πως η πληθώρα των ευεργετικών επιδράσεών τους οφείλεται στα ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχουν. Τα λιπαρά οξέα, αν και παράγονται και από το ανθρώπινο σώμα, η παραγόμενη ποσότητα δεν επαρκεί. Έτσι, πρέπει οπωσδήποτε να προσληφθούν μέσω της τροφής. Επιπλέον, τα ψάρια δεν περιέχουν κορεσμένα λιπαρά οξέα και χοληστερόλη, ουσίες που ευθύνονται για καρδιαγγειακά νοσήματα και υπερχοληστερολαιμίες.

Γιατί να επιλέξετε την σαρδέλα;

Στα λιπαρά ψάρια λοιπόν, ανήκουν και οι παρεξηγημένες σαρδέλες, οι οποίες μάλιστα βρίσκονται στην εντεκάδα των ψαριών με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ω-3 λιπαρά οξέα. Στην περίπτωση λοιπόν, που ο φημισμένος σολομός σας φαίνεται ιδιαίτερα ακριβός, βρίσκετε σπάνια φρέσκο τόνο και η πέστροφα δεν είναι το αγαπημένο σας ψάρι, το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να επιστρέψετε στις ρίζες σας. Μπορείτε να βρείτε σαρδέλα σε διάφορες μορφές: παστή, φρέσκια ακόμα και κονσέρβα. Καταναλώνονται με διάφορους τρόπους: ωμές (μαριναρισμένες με λεμόνι), ψητές στη σχάρα ή στο φούρνο, λαδορίγανη ή με τομάτα, τηγανητές ή στην κατσαρόλα. Ιδιαίτερα αγαπητή είναι και η συνταγή της «παντρεμένης σαρδέλας».

Ποια είναι η διατροφική αξία της σαρδέλας;

Οι σαρδέλες έχουν υψηλή διατροφική αξία αφού είναι πλούσιες σε βιταμίνες και μέταλλα. Επιπλέον, όταν καταναλώνεται με το κόκαλο αποτελεί εξαιρετική πηγή ασβεστίου, φωσφόρου και βιταμίνης D. Η προσφορά της σαρδέλας δε τελειώνει εδώ, περιέχει επίσης βιταμίνη Β12, σελήνιο και σίδηρο. Περιέχουν επίσης μεγάλη ποσότητα ω-3 και ω-6 λιπαρών, που η κατανάλωση τους έχει συνδεθεί με καρδιαγγειακά οφέλη. Έρευνα που ασχολήθηκε με την κατανάλωση σαρδέλας από θηλάζουσες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 100γρ σαρδέλας 2-3 φορές την εβδομάδα, οδήγησαν σε αύξηση της περιεκτικότητας του μητρικού γάλατος σε ω-3 λιπαρά οξέα. Εξίσου σημαντικό είναι τέλος το γεγονός ότι η «ταπεινή» σαρδέλα, ακριβώς λόγω της ταπεινότητάς της και της χαμηλής θέσης που κατέχει στη τροφική αλυσίδα, ζει μικρότερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με τα περισσότερα ψάρια. Το μικρό διάστημα ζωής της λοιπόν, έχει σαν αποτέλεσμα να είναι πιο ασφαλής, αφού δεν προλαβαίνει να συγκεντρώσει μεγάλες ποσότητες υδραργύρου.

Πιο συγκεκριμένα 100γρ μαγειρεμένης σαρδέλας περιέχουν:

Θρεπτικά Συστατικά	Στα 100gr
Ενέργεια	208 kcal
Πρωτεΐνη	24.6 g
Υδατάνθρακες	0 g
-Σάκχαρα	0 g
-Φυτικές Ίνες	0 g
Λιπίδια (ολικά)	11.5 g
-μονοακόρεστα λιπαρά	3.9 g
-πολυακόρεστα λιπαρά	5.1 g
-κορεσμένα λιπαρά	1.5 g
Ασβέστιο (Ca)	382 mg
Σίδηρος (Fe)	2.9 mg
Μαγνήσιο (Mg)	39 mg
Φώσφορος (P)	490 mg
Κάλιο (Κ)	397 mg
Νάτριο	307 mg
Ψευδάργυρος (Zn)	1.3 mg
Χοληστερόλη	142 mg
Βιταμίνη Α	32 μg
Βιταμίνη D	4.8 μg
Βιταμίνη E	2 mg
Βιταμίνη K	2.6 μg
Βιταμίνη C	0 mg
Νιασίνη	5.2 mg
Βιταμίνη B6	0.2 mg
Βιταμίνη B12	8.9 μg

Ποια είναι τα οφέλη της στην υγεία;

Όπως διαπιστώθηκε παραπάνω, οι σαρδέλες παρέχουν πολύτιμες πρωτεΐνες, μέταλλα, βιταμίνες και «καλά» λιπαρά οξέα, γεγονός που τις κάνει να έχουν σημαντικά οφέλη στην υγεία του άνθρωπου. Συνολικά η κατανάλωση τους φαίνεται να είναι ευεργετική για

• Την προστασία της καρδιάς & των αιμοφόρων αγγείων
• Την βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ
• Την διατήρηση της υγείας των οστών
• Την πνευματική λειτουργία & την καλύτερη διάθεση
• Την υγεία των ματιών
• Την αναδόμηση των πρωτεϊνικών ιστών
• Την μείωση εμφάνισης χρόνιων παθήσεων & φλεγμονώδων νοσημάτων

Τα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες, το σκουμπρί, η ρέγγα, ο σολομός κ.α. είναι πλούσιες πηγές των ω-3 λιπαρών οξέων (εικοσαπεντανοϊκό οξύ και δοκοσαεξαενοϊκό οξύ), που φαίνεται να έχουν σημαντικά οφέλη στην υγεία των αιμοφόρων αγγείων. Μάλιστα οι σαρδέλες αποτελούν ένα από τα 11 είδη ψαριών που προσφέρουν την μεγαλύτερη ποσότητα ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (2,7-7,5 g / γεύμα) και έτσι η κατανάλωσή τους φαίνεται να καλύπτει τις διατροφικές συστάσεις επίσημων οργανισμών. Επιδημιολογικές μελέτες υποστηρίζουν τη συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης κατανάλωσης ψαριών και της πρόσληψης λιπαρών ψαριών με την μείωση εμφάνισης στεφανιαίας νόσου με δοσο-εξαρτώμενο τρόπο σε ενήλικες με ή χωρίς προϋπάρχουσα στεφανιαία νόσο. Τα καρδιοπροστατευτικά οφέλη της πρόσληψης ψαριών μπορεί να είναι μεγαλύτερα σε πληθυσμούς με συνήθη χαμηλή κατανάλωση ψαριών και σε άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο να αναπτύξουν στεφανιαία νόσο.

Αρκετές κλινικές μελέτες επίσης έχουν αναφέρει θετικές επιδράσεις της κατανάλωσης λιπαρών ψαριών με σημαντική μείωση της συγκέντρωσης ολικών τριγλυκεριδιών, μειωμένη συσσωμάτευση αιμοπεταλιών, μειωμέων δεικτών φλεγμονής και βελτιωμένη αγγειακή αντιδραστικότητα. Ακόμα η συχνή κανάλωση λιπαρών ψαριών ή ιχθυελαίων φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, να εμποδίζει την εμφάνιση ορισμένων καρδιακών αρρυθμιών και να μειώνει τις πιθανότητες αιφνίδιου θανάτου.

Επίσης η σαρδέλα ως εξαιρετική πηγή του δοκοσαεξανοϊκού οξέος, το οποίο παρέχει δομική υποστήριξη στις κυτταρικές μεμβράνες, συνιστάται για την αντιμετώπιση ξηρότητας στα μάτια, για την θεραπεία της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και γενικότερα για την διατήρηση της όρασης. Ακόμα, το δοκοσαεξανοϊκό οξύ φαίνεται να συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος των βρεφών οπότε για εγκύους, για μητέρες που θηλάζουν και για γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, η πρόσληψη τέτοιων ψαριών είναι σημαντική. Επίσης, σε ορισμένες μελέτες, η κατανάλωση λιπαρών ψαριών έχει συνδεθεί με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, της νόσο του Αλτσχάιμερ και της άνοιας και έχει θετική επίδραση στη σταδιακή απώλεια μνήμης και στην πνευματική εξασθένιση που συνδέεται με τη γήρανση. Επιπρόσθετα, η κατανάλωση ψαριών έχει αναφερθεί οτι μπορεί να προστατεύει από ορισμένες φλεγμονώδεις ασθένειες (όπως πχ το άσθμα, οι αλλεργίες, η ρευματοειδής αρθρίτιδα κα). Ωστόσο, περισσότερες έρευνες κρίνονται απαραίτητες για την υποστήριξη αυτών των ενδείξεων.

Σε προσπάθειες μείωσης του σωματικού βάρους, (δηλαδή όταν άτομα βρίσκονταν σε περιορισμό της ενεργειακής τους πρόσληψης), η επιπλέον λήψη τόσο μη-λιπαρών όσο και λιπαρών ψαριών μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη απώλεια σωματικού βάρους. Η πρόσληψη των ω-3 λιπαρών οξέων είναι πιθανόν σημαντική για τη μείωση της λιπώδους μάζας.

Όσον αφορά το σακχαρώδη διαβήτη, προοπτικές μελέτες δεν αναφέρουν καμία συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης πρόσληψης λιπαρών ψαριών και της εμφάνισης διαβήτη. Πρόσφατη ανασκόπηση έδειξε πως σε υγιή άτομα, μια υψηλή πρόσληψη λιπαρών ψαριών φαίνεται να έχει ουδέτερη επίδραση στους δείκτες ινσουλινοευαισθησίας, αλλά αντίθετα φαίνεται να βελτιώνει τον μεταγευματικό γλυκαιμικό έλεγχο. Άλλη μελέτη σε ζώα, έδειξε πως η υψηλή βιολογικής αξιάς πρωτείνη της σαρδέλας είχε ευεργετική επίδραση σε μεταβλητές όπως η υπεργλυκαιμία, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η υπερλιπιδαιμία και το οξειδωτικό στρες, γεγονός που υποδηλώνει μια πιθανή προστατευτική της δράση έναντι αυτών των καταστάσεων. Περαιτέρω έρευνες με τον καταλλήλο σχεδιασμό όμως χρειάζονται για την αξιολόγηγης αυτής της συσχέτισης.

Ωστόσο, δεν λείπουν και οι αντενδείξεις. Όσα άτομα πάσχουν από ουρική αρθρίτιδα ή παρουσιάζουν προβλήματα στα νεφρά, καλό είναι να αποφεύγουν την κατανάλωση σαρδέλας καθώς ανήκουν στα ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες, ουσίες δηλαδή που μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του ουρικού οξέος.

Επιλογή και συντήρηση

Εάν αγοράζετε φρέσκες σαρδέλες, μπορείτε να τις ελέγξετε πρώτα για να βεβαιωθείτε ότι είναι φρέσκες. Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να αναζητήσετε στις φρέσκες σαρδέλες είναι:

• φρέσκια μυρωδιά που θυμίζει θάλασσα και όχι έντονη και κάποιες φορές δυσάρεστη μυρωδιά «ψαρίλας»
• ζωηρό χρώμα «δέρματος» και όχι μουντό
• καθαρά, λαμπερά και φουσκωτά μάτια
• σταθερές και άκαμπτες. Κρατήστε το ψάρι από το κεφάλι σε οριζόντια θέση. Αν στέκεται σταθερό είναι φρέσκο ενώ αν λυγίζει το ψάρι έχει αλλιευτεί κάποιες ημέρες πριν.

Αν δεν μπορείτε νε βρείτε φρέσκες σαρδέλες, μπορείτε να προμηθευτείτε τις κονσερβοποιημένες. Προτιμήστε αυτές που είναι αποθηκευμένες σε νερό και όχι σε κάποιο είδος λαδιού για να αποφύγετε τα επιπλέον λιπαρά. Ακόμα, οι σαρδέλες σε κονσέρβες έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, οπότε εάν προσπαθείτε να μειώσετε την πρόσληψη αλατιού, ελέγξτε την ετικέτα πριν την κατανάλωση. Επίσης πάντα πριν καταναλώσετε κάποια κονσέρβα είναι καλό να ελέγχετε την αναγραφόμενη ημερομηνία λήξης.

Τρόποι κατανάλωσης

Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω οι σαρδέλες μπορούν να καταναλωθούν με διάφορους τρόπους, όπως:

• Ωμές μαριναρισμένες με χυμό λεμονιού και αλάτι (αφαιρώντας τα εντόσθια και το κεφάλι) ή με άλλη μαρινάδα
• Ψητές στη σχάρα ή στο φούρνο με λαδορίγανη ή με ντομάτα. Μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν διάφορες γεμίσεις και να δημιουρηθούν οι λεγόμενες «παντρεμένες» σαρδέλες
• Τηγανητές
• Στην κατσαρόλα
• Σαγανάκι
• Κονσέρβα
• Καπνιστές ή παστές
• Ως συστατικό σαλάτας (πχ σαλάτα με ντοματίνια, ρόκα, αβοκάντο, σαρδέλες, κάπαρη, ελιές & ξύδι)
• Ως συνοδευτικό σε ένα κυριώς πιάτο (πχ ζυμαρικά με σαρδέλες, μάραθο, κρεμμύδι, κουκουνάρι και άλλα μυρωδικά)

Η επιστροφή στην παράδοση πάντοτε έχει ένα θετικό αντίκτυπο στη ζωή του ανθρώπου. Έτσι και στην περίπτωση της σαρδέλας, που εκτός από τα μεγάλα διατροφικά οφέλη, είναι η πιο οικονομική ίσως επιλογή ψαριού.

Ακόμη κι αν η σαρδέλα σάς είναι άγνωστη, μια επίσκεψη στην Καλλονή της Λέσβου, όπου ψαρεύεται η πιο νόστιμη σαρδέλα, ίσως σας κάνει να αλλάξετε γνώμη.

ιάδας ήταν φαγητό των φτωχών, ενώ στην κλασική εποχή μετατράπηκε σε φαγητό πολυτελείας. Η σαρδέλα, ακόμα και εκείνη την περίοδο, ανήκε στην κατηγορία των οικονομικών ψαριών. Η παραδοσιακή λοιπόν, ελληνική κουζίνα είναι γεμάτη από πιάτα και εδέσματα που ως κύριο συστατικό τους έχουν τη σαρδέλα. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται όμως να έχει παραμεληθεί από την Ελληνίδα νοικοκυρά παρόλο που αποτελέι βασικό συστατικό μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η έλλειψη χρόνου, ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η συχνή κατανάλωση φαγητού εκτός σπιτιού, οδήγησε στην μείωση της κατανάλωσης ψαριού και αναπόφευκτα και σαρδέλας. Άλλωστε, το μαγείρεμα του ψαριού, ίσως σε πολλές νοικοκυρές φαντάζει δυσκολότερο, ενώ η γεύση του είναι αποκρουστική σε πολλούς. Η κατανάλωσή του όμως είναι απαραίτητη και ευεργετική. Εκτός από εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, η σαρδέλα προσφέρει πολύτιμα λιπαρά οξέα και πληθώρα βιταμινών και μετάλλων. Επιπλέον, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και αρτηριακής πίεσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά εβδομαδιαία κατανάλωση λιπαρών ψαριών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.

Οι συστάσεις αναφέρονται ειδικά στα λιπαρά ψάρια, γιατί φαίνεται πως η πληθώρα των ευεργετικών επιδράσεών τους οφείλεται στα ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχουν. Τα λιπαρά οξέα, αν και παράγονται και από το ανθρώπινο σώμα, η παραγόμενη ποσότητα δεν επαρκεί. Έτσι, πρέπει οπωσδήποτε να προσληφθούν μέσω της τροφής. Επιπλέον, τα ψάρια δεν περιέχουν κορεσμένα λιπαρά οξέα και χοληστερόλη, ουσίες που ευθύνονται για καρδιαγγειακά νοσήματα και υπερχοληστερολαιμίες.

Γιατί να επιλέξετε την σαρδέλα;

Στα λιπαρά ψάρια λοιπόν, ανήκουν και οι παρεξηγημένες σαρδέλες, οι οποίες μάλιστα βρίσκονται στην εντεκάδα των ψαριών με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ω-3 λιπαρά οξέα. Στην περίπτωση λοιπόν, που ο φημισμένος σολομός σας φαίνεται ιδιαίτερα ακριβός, βρίσκετε σπάνια φρέσκο τόνο και η πέστροφα δεν είναι το αγαπημένο σας ψάρι, το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να επιστρέψετε στις ρίζες σας. Μπορείτε να βρείτε σαρδέλα σε διάφορες μορφές: παστή, φρέσκια ακόμα και κονσέρβα. Καταναλώνονται με διάφορους τρόπους: ωμές (μαριναρισμένες με λεμόνι), ψητές στη σχάρα ή στο φούρνο, λαδορίγανη ή με τομάτα, τηγανητές ή στην κατσαρόλα. Ιδιαίτερα αγαπητή είναι και η συνταγή της «παντρεμένης σαρδέλας».

Ποια είναι η διατροφική αξία της σαρδέλας;

Επιπλέον, όταν καταναλώνεται με το κόκαλο αποτελεί εξαιρετική πηγή ασβεστίου, φωσφόρου και βιταμίνης D. Η προσφορά της σαρδέλας δε τελειώνει εδώ, περιέχει επίσης βιταμίνη Β12, σελήνιο και σίδηρο. Έρευνα που ασχολήθηκε με την κατανάλωση σαρδέλας από θηλάζουσες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 100γρ σαρδέλας 2-3 φορές την εβδομάδα, οδήγησαν σε αύξηση της περιεκτικότητας του μητρικού γάλατος σε ω-3 λιπαρά οξέα. Εξίσου σημαντικό είναι τέλος το γεγονός ότι η «ταπεινή» σαρδέλα, ακριβώς λόγω της ταπεινότητάς της και της χαμηλής θέσης που κατέχει στη τροφική αλυσίδα, ζει μικρότερο χρονικό διάστημα σύγκριση με τα περισσότερα ψάρια. Το μικρό διάστημα ζωής της λοιπόν, έχει σαν αποτέλεσμα να είναι πιο ασφαλής, αφού δεν προλαβαίνει να συγκεντρώσει μεγάλες ποσότητες υδραργύρου.

Η επιστροφή στην παράδοση πάντοτε έχει ένα θετικό αντίκτυπο στη ζωή του ανθρώπου. Έτσι και στην περίπτωση της σαρδέλας, που εκτός από τα μεγάλα διατροφικά οφέλη, είναι η πιο οικονομική ίσως επιλογή ψαριού.

της Παρασκευής Κουστουράκη & της Ευαγγελίας Μαλακού