Sun Tzu «Η Τέχνη του Πολέμου»

Δεν έχει φτάσει στις μέρες μας αρχαιότερη πραγματεία περί πολέμου, από το έργο του Κινέζου στρατηγού Sun Tzu «Η Τέχνη του Πολέμου».Γράφτηκε στην λεγόμενη «κλασική» Κινεζική περίοδο, μεταξύ του 400π.Χ. και του 320π.Χ.Ο Sun Tzu δεν είναι ένας ακόμα αιμοδιψής στρατηγός της Ιστορίας. Από την πρώτη σελίδα της πραγματείας του, άλλωστε ορίζει τον πόλεμο ως την έσχατη λύση. Και δηλώνει σαφώς ότι θα πρέπει να φροντίζουμε να είναι όσο γίνεται πιο σύντομος για να επιφέρει το ελάχιστο δυνατό κόστος σε ζωές και υλικά αγαθά στους δύο αντιπάλους.Πολλοί είναι εκείνοι που εφάρμοσαν τη θεωρία του Sun Tzu στα παιδία των μαχών της σύγχρονης Ιστορίας. Σήμερα όμως; Πού θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια πολεμική θεωρία, που αναπτύχθηκε πριν 2.500 χρόνια;Μπορεί οι πόλεμοι να μειώθηκαν και τα όπλα να άλλαξαν, αλλά η πολεμική διάθεση της ανθρώπινης φύσης παρέμεινε αμετάβλητη στο πέρασμα των αιώνων. Απλώς μεταφέρθηκε από τα πεδία των μαχών στα πεδία των επιχειρήσεων.Για αυτό η Τέχνη του Πολέμου του Sun Tzu θα είναι επίκαιρη, όσο θα διεξάγονται «πόλεμοι», δηλαδή όσο θα υπάρχουν άνθρωποι.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:

Η τέχνη του πολέμου είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Είναι δρόμος που οδηγεί στην επιτυχία ή στην ήττα. Συνεπώς, πρέπει να τον γνωρίζει ο μαχητής σε βάθος.2. Στον πόλεμο πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι εξής πέντε παράγοντες:(1) Ψυχική επιρροή. Δηλ. ό,τι εμπνέει τους ανθρώπους να αγαπούν τους ηγέτες τους, τόσο, ώστε να τους ακολουθούν στη ζωή και το θάνατο, χωρίς να φοβούνται να ρισκάρουν.(2) Περιβάλλον. Δηλ. το κρύο και τη ζέστη, το χειμώνα και το καλοκαίρι, τη νύχτα και την ημέρα, στις πολεμικές επιχειρήσεις.(3) Προβλεψιμότητα. Δηλ. το τι θα συναντήσει κάποιος στην πορεία. Αν το έδαφος βαδίζεται εύκολα ή δύσκολα, αν είναι πεδινό ή ορεινό, αν έχει στενά περάσματα και που καιροφυλακτεί ο θάνατος.(4) Διοίκηση. Δηλ. σε τι βαθμό ο στρατηγός διαθέτει τις αρετές της σοφίας, της ειλικρίνειας, της ανθρωπιάς, του θάρρους και της αυστηρότητας.(5) Οργάνωση. Δηλ. τον έλεγχο, την σωστή ιεραρχία των στελεχών, τις προμήθειες του στρατού με τα απαραίτητα και την εξασφάλιση ανεφοδιασμού.3. Δεν υπάρχει στρατηγός που να μην έχει αντιμετωπίσει αυτούς τους πέντε παράγοντες. Όσοι τους σέβονται νικούν. Όσοι τους αγνοούν, ηττώνται.4. Θα μπορέσω να προβλέψω ποια πλευρά θα νικήσει και ποια θα ηττηθεί αν μου πείτε:· ποιος από τους ηγέτες διαθέτει την καλύτερη ψυχική επιρροή στο στρατό του· τίνος ο στρατός είναι πιο εξοικειωμένος με το περιβάλλον· τίνος στρατηγού οι εντολές και οι οδηγίες εκτελούνται αμεσότερα κι αποτελεσματικότερα· ποιος διαθέτει καλύτερα εκπαιδευμένους ηθικά και σωματικά αξιωματικούς κι άντρεςΚαι· ποιος χειρίζεται την επιβράβευση και την τιμωρία με τον πιο δημιουργικό και φωτισμένο τρόπο.5. Αν την ηγεσία αναλάβει στρατηγός που ασπάζεται τη στρατηγική μου, είναι βέβαιο ότι θα νικήσει. Κρατήστε τον! Αν την αναλάβει ένας που αρνείται να την ακολουθήσει, είναι βέβαιο ότι θα ηττηθεί. Αποπέμψτε τον!6. Αφού υιοθετήσει τη στρατηγική μου, ο στρατηγός οφείλει, επιπλέον, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα συμβάλλουν στην αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που αυτή προσφέρει. Λέγοντας «προϋποθέσεις» εννοώ ότι θα πρέπει να ενεργήσει σύμφωνα με το τι είναι επωφελές κι έτσι να ελέγξει την ισορροπία της όλης επιχείρησης:· Κάθε πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση.

..και μια ιστορία: 

Ο Χο Λου κάλεσε τον Σουν Τσου και του είπε: «Διάβασα πολύ προσεκτικά τα δεκατρία κεφάλαια του Βιβλίου σας. Μήπως θα μπορούσατε να μου κάνετε μια μικρή επίδειξη του πώς εφαρμόζεται πρακτικά η θεωρία σας - ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον έλεγχο των στρατευμάτων;»

«Θα μπορούσα», απάντησε ο Σουν Τσου

.«Και μήπως θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε στην επίδειξη γυναίκες;» συνέχισε ο Βασιλιάς.

«Βεβαίως», είπε χωρίς δισταγμό ο Σουν Τσου

.Έτσι, δόθηκε διαταγή να φέρουν από το παλάτι 180 όμορφες γυναίκες. Ο Σουν Τσου τις...χώρισε σε δυο λόχους και έθεσε επικεφαλής τις δυο πιο αγαπημένες παλλακίδες του Βασιλιά. Ύστερα έδειξε στα κορίτσια πώς να κρατούν το δόρυ και ρώτησε: «Ξέρετε τη διαφο¬ρά ανάμεσα στο «Μπροστά» και το «Πίσω», το «Αριστερά» και το «Δεξιά»;«Την ξέρουμε», απάντησαν εκείνα.«Ωραία», είπε ο Σουν Τσου. «Τώρα, όταν σας δώσω τη διαταγή «Μέτωπο εμπρός», θα κοιτάξετε κατευθείαν μπροστά. Όταν σας πω «Μεταβολή», θα κάνετε μισή στροφή, ώστε να κοιτάξετε όλες προς τα πίσω. Όταν σας πω «Επ' αριστερά», θα γυρίσετε προς τη μεριά του αριστερού σας χεριού. Κι όταν σας πω «Επί δεξιά», θα γυρίσετε προς τη μεριά του δεξιού σας χεριού».Οι γυναίκες είπαν «Καταλάβαμε» και τότε ο Σουν Τσου, αφού τους εξήγησε ποιο χτύπημα του τυμπάνου αντιστοιχούσε οε κάθε παράγγελμα, τους μοίρασε τα δόρατα και έδωσε το σύνθημα: «Επί δεξιά». Τα κορίτσια, όμως, αντί να υπακούσουν, ξέσπασαν σε γέλια.Τότε ο Σουν Τσου είπε ήρεμα: «Εάν τα παραγγέλματα δεν είναι σαφή και οι διαταγές δεν είναι απόλυτα κατανοητές, το λάθος είναι του στρατηγού». Ύστερα επανέ¬λαβε τρεις φορές τα παραγγέλματα, τα εξήγησε πέντε, και έδωσε το παράγγελμα: «Επ' αριστερά». Τα κορίτσια ξέσπασαν, γι' άλλη μια φορά, σε γέλια.Τότε ο Σουν Τσου, πάντα το ίδιο ήρεμος, είπε: «Όταν τα παραγγέλματα δεν είναι σαφή και οι διαταγές δεν είναι απόλυτα κατανοητές, το λάθος είναι του στρατηγού. Όταν, όμως, οι διαταγές είναι σαφείς και κατανοητές, αλλά οι στρατιώτες δεν υπακούουν, τότε το λάθος είναι των αξιωματικών τους». Και λέγοντας αυτά, διέταξε να αποκεφαλιστούν οι δυο επικεφαλής των λόχων!Ο βασιλιάς που παρακολουθούσε τη σκηνή από ψηλά, μόλις αντιλήφθηκε ότι οι δυο ευνοούμενές του θα έμεναν χωρίς κεφάλι, έσπευσε να μηνύσει στον Σουν Τσου: «Είμαι απόλυτα ικανοποιημένος από την επίδει- ξή σας. Αλλά εάν στερηθώ τις δυο αυτές παλλακίδες, το φαγητό και το ποτό μου θα χάσουν τη γεύση τους. Επιθυμία μου, λοιπόν, είναι να μην αποκεφαλιστούν».Οπότε, ο Σουν Τσου απάντησε: «Ο υπηρέτης σας έχει κάνει ήδη δεκτό το διορισμό του ως Λιοικητή και όταν ένας διοικητής ηγείται του στρατού, δεν υποχρεούται να υπακούει σε όλες τις διαταγές του ηγεμόνα του». Αμέσως μετά, έδωσε διαταγή να αποκεφαλιστούν οι δυο γυναίκες προς παραδειγματισμό και όρισε ως επικεφαλής δύο άλλες.Ύστερα, επανέλαβε τα παραγγέλματα με τη βοήθεια του τυμπάνου και οι γυναίκες ανταποκρίθηκαν, χωρίς να κάνουν το παραμικρό λάθος. Και, βέβαια, χωρίς να τολμήσει καμιά τους να γελάσει!Τότε ο Σουν Τσου διαμήνυσε με αγγελιοφόρο στον βασιλιά: «Ο στρατός σας, κύριε, είναι πανέτοιμος. Μπορείτε να κατέβετε και να τον επιθεωρήσετε. Είναι πρόθυμος να κάνει ό,τι του ζητήσετε - ακόμα και να πέσει στη φωτιά».Ωστόσο, η όρεξη του Βασιλιά για πειράματα είχε κοπεί. «Πες στο Στρατηγό», είπε στον αγγελιαφόρο, «ότι μπορεί να επιστρέφει στο στρατόπεδο του και να αναπαυθεί. Ο βασιλέας του Βου δεν έχει καμιά διάθεση για επιθεώρηση».Όταν ο Σουν Τσου έλαβε το μήνυμα, σχολίασε ατάραχα: «Ο βασιλιάς αγαπάει τα λόγια, όχι όμως και τα έργα...» "" Για τον Σουν Τσου, η πρώτη επίθεση που εξαπολύει ένας ιδιοφυής στρατηγός, είναι εναντίον του πνεύματος του εχθρού. Αυτό φροντίζει να χειραγωγήσει, πριν κάνει το επόμενο βήμα. Εξίσου σημαντικά για τον Κινέζο θεω¬ρητικό του πολέμου είναι η ταχύτητα, η ετοιμότητα, η προσαρμοστικότητα, η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει ο καιρός και το έδαφος, και -φυσικά- οι μυστικές επιχειρήσεις. "
" «Εν καιρώ πολέμου, απαιτείται προσαρμοστικότητα και ευελιξία!» γράφει ο Σουν Τσου, το 500 π.Χ.«Σε περιόδους αναταραχής, το πρόβλημα δεν είναι η αναταραχή, αλλά η δική μας έλλειψη προσαρμοστικότητας και ευελιξίας», γράφει ο Πίτερ Ντράκερ, δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα...«Με την κατάλληλη διάταξη, όλες οι φάλαγγες μπο¬ρούν να αποδώσουν τα μέγιστα, ανεξάρτητα από τις όποιες εγγενείς αδυναμίες τους», ισχυρίζεται ο Κινέζος στρατηγός.«Επιτυχημένη επιχείρηση είναι αυτή που καταφέρνει να εξασφαλίσει σε κάθε εργαζόμενο τη θέση εκείνη που θα αναδείξει τα δυνατά του σημεία, καθιστώντας αδιά¬φορα τα αδύνατα», διαβεβαιώνει ο Αμερικανός γκουρού του σύγχρονου μάνατζμεντ. "

Ο Ιάσωνας της Μακρυνείας

Αλήθεια πόσοι από εμάς θυμόμαστε μια θρυλική μορφή του Αγρινίου, τον Ιάσωνα; Έναν «τρελό» όπως θα έλεγαν οι πολλοί, αλλά στην πραγματικότητα έναν «λαϊκό ήρωα»Οι μεγαλύτεροι τον θυμούνται καλά, αλλά και εμείς οι κάπως μικρότεροι τον προλάβαμε στα πρώτα μαθητικά μας χρόνια. 
Μια μοναδική μορφή, που κυκλοφορούσε παντού με κρεμασμένα ρολόγια επάνω του,καλώντας τους πάντες στον γάμο του την Κυριακή με την Μαρία. Ένας γάμος που δεν ξέρουμε αν έγινε ποτέ στην πραγματικότητα, αλλά στην δική του συνείδηση γινόταν κάθε Κυριακή. Την χαρά του αυτή δεν το κράταγε όμως μόνο για τον εαυτό του, αλλά αντίθετα ήθελε να μοιραστεί με όλους όσους συναντούσε στο πέρασμά του.

Οι συμπολίτες μας τον αγαπούσαν και πολλοί τον κέρναγαν ή τον βοηθούσαν παίρνοντας σαν αντάλλαγμα την καταλυτική παρουσία του. Μια διαφορετική παρουσία από το συνηθισμένο, μια άλλη θεώρηση της ζωής μακριά από την καθημερινότητα.

Ας είναι καλά εκεί που βρίσκεται…

Από panaitolionews.blogspot.

https://youtu.be/iii3KDIyMv0

Τραγούδια το γάμου

Όταν ο λαός κάνει τη φτώχεια, την ανέχεια – καμιά φορά και τη θεϊκή οργή – πλούτο και τραγούδι  της χαράς του…

ΤΑ ΧΙΟΝΙΑ ΑΛΕΥΡΙΑ ΝΑ ΓΕΝΟΥΝ…
Ασήμω μου στο γάμο σου, στ΄  αρρεβωνιάσματά σου
τα χιόνια αλεύρια να γενούν και τα πουλιά  κριάρια.
Η θάλασσα γλυκό κρασί και τα καράβια κούπες,
τα κύματα  γριβα –άλογα  να μπουν οι συμπεθέροι…
{Αγραφιώτικο τραγούδι του γάμου}.

Αναπιάνοντας τα προζύμια

Ψιλά-λιχνά τ’ αλεύρια κι αφράτα τα προζύμια
κι ο γυιός που τα ξανάπιασε με μάνα και πατέρα.
Ανάχλια-ανάχλια τα νερά κι αφράτα τα προζύμια
κι η κόρη που τ’ ανάπιανε με μάνα με πατέρα.
– Ευχήσου με μανούλα μου στα πρώτα κοσκινίδια.
– Με την ευχή μ’ παιδάκι μου να ζήσεις, να προκόψεις.
Ξηρόμερο

Άχλι άχλι το νερό και αφράτο το προζύμι.
Φέρτε σίτες απ’ την Πόλη και σκαφίδα απ’ το Ζαγόρι.
Και μια κόρη απ’ την Άρτα νάχη μάννα και πατέρα.
Για να πιάση τα προζύμια να τα φτιάξουμε κουλούρια,
Να ευχηθούμε καλρρίζικα, να ευχηθούμε να μας ζήσουν.
Βάλτος

Ο Δον Κιχώτης του Μιγκέλ ντε Θερβάντες

Σαν σήμερα το 1605 εκδίδεται στη Μαδρίτη η πρώτη έκδοση του Δον Κιχώτη του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Αυτό το βιβλίο εάν και σε πρώτο επίπεδο χαρακτηρίζεται σαν αφελές δίνει ένα βαθύτατο κοινωνικό μήνυμα που θα είναι διαχρονικό όσο υπάρχει εκμετάλλευση.Το μήνυμα είναι ότι για να αλλάξεις τον κόσμο δεν πρέπει ποτέ να σταματήσεις να ονειρεύεσαι το αδιανόητο και επίσης ότι όταν χάσουμε την παιδικότητα μας γινόμαστε ταυτοχρόνως και συντηρητικοί. Και να μαχόμαστε για ένα πιο δίκαιο κόσμοΥπόθεση:Ο Δον Κιχώτης ξεκινάει τα ταξίδια και τις περιπέτειες του φορώντας μια παλιά μεταλλική πολεμική στολή, μαζί με το κοκαλιάρικο άλογο του που το ονομάζει Ροσινάντε. Κατά την διάρκεια των περιπετειών του τραυματίζεται και τον μεταφέρουν πάλι πίσω στο σπίτι του όπου τον φροντίζουν η ανιψιά και η οικονόμος του. Του λένε πως η στολή εξαφανίστηκε από μαγείας. Λίγο καιρό αργότερα βρίσκει τον γείτονα του Σάντσο Πάντσα και τον πείθει να τον ακολουθήσει με το αντάλλαγμα πως θα του δώσει μερίδιο σε ένα νησί. Ο Δον Κιχώτης είναι ερωτευμένος με μια νεαρή γειτόνισσα του, που από μόνος του την ονομάζει Δουλτσινέα και προσπαθεί να την σώσει γιατί έχει πείσει τον εαυτό του ότι βρίσκεται κάτω από την επήρεια μαγικών. Τα ταξίδια του Δον μαζί με τον πιστό σύντροφο του ξεκινάνε και τις περισσότερες φορές δεν έχουν καλή κατάληξη. Συνήθως γίνονται αντικείμενο χλευασμού και γέλιου. Προς το τέλος του δεύτερου βιβλίου βλέπουμε πως ο Δον Κιχώτης κατά κάποιο τρόπο βρίσκει τα λογικά του και επιστρέφει μαζί με τον φίλο και συνταξιδιώτη του πίσω στο σπίτι τους.

Αγκάθα Κρίση 15 Σεπτεμβρίου 1890-12 Ιανουαρίου 1976

Αγκάθα Κρίστι - Agatha Christie ( 15 Σεπτεμβρίου 1890 - 12 Ιανουαρίου 1976)

Η Αγκάθα Μαίρη Κλαρίσσα Μίλερ, Λαίδη Μάλλοουαν, DBE,(D/R) (Agatha Mary Clarissa Miller, Lady Mallowan, 15 Σεπτεμβρίου1890 - 12 Ιανουαρίου 1976), γνωστή κυρίως με το όνομα Αγκάθα Κρίστι (Agatha Christie), ήταν Αγγλίδα συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Έγραψε επίσης ρομαντικά μυθιστορήματα με το ψευδώνυμο Μαίρη Γουέστμακοτ (Mary Westmacott) και 15 συλλογές διηγημάτων, αλλά είναι γνωστή κυρίως για τα 80 αστυνομικά της μυθιστορήματα. Η δουλειά της στα μυθιστορήματα αυτά, στα οποία πρωταγωνιστούν οι ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό και Μις Τζέιν Μαρπλ, της έδωσε τον τίτλο της «Βασίλισσας του Εγκλήματος» και την έκανε έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς στην εξέλιξη του λογοτεχνικού αυτού ρεύματος.

Γεννήθηκε στο Ντέβον και μεγάλωσε στο Άσφιλντ. Πριν ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων, εργάστηκε ως βοηθός φαρμακοποιού στην αεροπορία, την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ίσως και για αυτό σε πολλά μυθιστορήματά της, τα δηλητήρια είχαν και εξέχουσα θέση στην πλοκή.

Παρόλο που οι Πουαρό και Μαρπλ είναι από τους πιο γνωστούς φανταστικούς ντετέκτιβ που επινόησε η Κρίστι, υπήρξαν κι άλλοι παρόμοιοι, όπως το ζευγάρι Τόμι και Τούπενς. Από τα πιο γνωστά τους μυθιστορήματα είναι η εμφάνισή τους στο Σύντροφοι στο Έγκλημα και Οι Άγγελοι δεν Φλυαρούν. Άλλοι ντετέκτιβ της Κρίστι, όπως ο Πάρκερ Πάιν και ο κύριος Χάρλεϊ Κουττίν, εμφανίστηκαν σε σύντομες ιστορίες, αλλά υπόλοιποι, όπως ο αρχιεπιθεωρητής Τζαπ και η Αριάδνη Όλιβερ, συνόδευαν τους Πουαρό και Μαρπλ στα μυθιστορήματά τους. Το 1975 σκότωσε τους δύο αγαπημένους της ήρωες, τον Ηρακλή Πουαρό στο μυθιστόρημα Αυλαία και τη Μις Μαρπλ στο Sleeping Murder. Το τελευταίο της μυθιστόρημα με πρωταγωνιστές το ζεύγος Μπέρεσφορντ είχε τον τίτλο "Postern of Fate" και το έγραψε στα τέλη του 1973.

Εκτιμάται ότι τα βιβλία της έχουν πουλήσει 1 δισεκατομμύριο αντίτυπα στα αγγλικά, και ένα ακόμη δισεκατομμύριο σε 103 άλλες γλώσσες.

Από τις σκηνικές επιτυχίες της Αγκάθα Κρίστι μεγαλύτερη είναι The Mousetrap (Η ποντικοπαγίδα), που παίζεται στο Λονδίνο από το 1952 μέχρι σήμερα (2012) και η θεατρική προσαρμογή του Ten Little Niggers (Δέκα μικροί νέγροι) ― ελλην. μετάφρ. Κωστής Λειβαδέας, "ΔΩΔΩΝΗ"

Τα περισσότερα από τα βιβλία της έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο (μερικά μάλιστα πολλές φορές, όπως το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές και το Έγκλημα στον Νείλο). Επίσης πολλά έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση, στο ράδιο και έχουν εμπνεύσει ηλεκτρονικά παιχνίδια και κόμικς.

Το 2007, ο Άγγλος συγγραφέας Μπράιαν Άλντις (Brian Aldiss) είπε ότι η Αγκάθα Κρίστι του είχε πει ότι έγραφε τα βιβλία της μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο και μετά αποφάσιζε ποιος χαρακτήρας ήταν λιγότερο πιθανό να εκληφθεί ως ύποπτος. Ακολούθως έκανε τις απαραίτητες αλλαγές στο κείμενο για να «ενοχοποιήσει» το χαρακτήρα αυτό.

Η Αγκάθα Κρίστι σε μικρή ηλικία... 

Δημοφιλέστερα έργα

1930: The Murder at the Vicarage (Ο φόνος στο Πρεσβυτέριο), μυθιστόρημα—μτφ. Ελένη Κάππου (εκδ. "Ερμείας, χ.χ.)

1934: Murder on the Orient Express (Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές), μυθιστόρημα—μτφ. Αχιλλέας Κυριαζής (εκδ. "Λυχνάρι", α΄ έκδ. 1993, επαν. 2009)

1937: Death on the Nile (Έγκλημα στον Νείλο), μυθιστόρημα—μτφ. Αχιλλέας Κυριαζής (εκδ. "Λυχνάρι", α΄ έκδ. 1988, επαν. 2010)

1937: Dumb Witness (Βουβός μάρτυρας), μυθιστόρημα—μτφ. Λουκάς Λοράνδος (εκδ. "Λυχνάρι", 2005)

1939: Ten Little Niggers (Δέκα μικροί νέγροι), μυθιστόρημα. Στις ΗΠΑ εκδόθηκε με τον τίτλο «And Then There Were None» (Κ' ύστερα δεν έμεινε κανένας)—μτφ. Τζένη Μιστράκη (εκδ. "Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη", 2008)

1943: Ten Little Indians (Δέκα μικροί Ινδιάνοι). Δραματοποίηση του Ten Little Niggers από την συγγραφέα, που ανεβαίνει με αυτόν τον τίτλο—μτφ. Κωστή Λειβαδέα (εκδ. "Δωδώνη")

1941: Evil Under the Sun (Φόνος κάτω από τον ήλιο) μυθιστόρημα—μτφ. Μάγκυ Σταγάκη (εκδ. "Καλοκάθη", 1998)

1942: Five Little Pigs (Πέντε μικρά γουρουνάκια), μυθιστόρημα—μτφ. Ελένη Γονατοπούλου (εκδ. "Λυχνάρι", 2006)

1950: A Murder Is Announced (Ένας Φόνος Ανακοινώνεται), μυθιστόρημα—μτφ. Αχιλλέας Κυριαζής ως «Πρόσκληση σε φόνο» (εκδ. "Λυχνάρι", 1987)

1952: The Mousetrap (Η Ποντικοπαγίδα), θεατρικό έργο—μτφ. Αντώνης Γαλέος (εκδ. "Αιγόκερως", 2017)

1953: Witness for the Prosecution (Μάρτυρας κατηγορίας), θεατρικό έργο που το διασκεύασε η ίδια από ένα διήγημά της—μτφ. Ελευθέριος Αγγ. Βούρβαχης (εκδ. "Δωδώνη", 2012)

1959: Cat Among the Pigeons (Στον αστερισμό της Παρθένου), μυθιστόρημα—μτφ. Αχιλλέας Κυριαζής (εκδ. "Λυχνάρι", 1999)

https://el.wikipedia.org/

Η εξαφάνιση της Αγκάθα 

Πρωτοσέλιδο της
Ντέϊλι Μίρορ
για την εξαφάνιση
 της Αγκάθα Κρίστι... 

Η επιτυχία που γνώρισαν τα πρώτα μυθιστορήματα της Αγκάθα ήταν σημαντική. Η οικογένεια της μετακόμισε σε επιπλωμένο σπίτι στο Λονδίνο και η Αγκάθα με τον σύζυγο της ξεκίνησαν ένα μεγάλο ταξίδι για να προωθήσουν τα βιβλία της. Πρωτοσέλιδο της Ντέϊλι Μίρορ για την εξαφάνιση της Αγκάθα Κρίστι Τα προβλήματα όμως για την Αγκάθα ξεκίνησαν μετά το ταξίδι. Η μητέρα της πέθανε κι ο Άρτσι της ζήτησε διαζύγιο. Ήταν ερωτευμένος με μία οικογενειακή τους φίλη. Ένα βράδυ, η Αγκάθα, άφησε την κόρη της στην νταντά και έφυγε χωρίς να πει πού πάει. Το αυτοκίνητο της Αγκάθα βρέθηκε την επόμενη μέρα εγκαταλελειμμένο. Αμέσως ξεκίνησε έρευνα για τον εντοπισμό της. Τελικά η Αγκάθα βρέθηκε έπειτα από 11 μέρες. Βρισκόταν σε μια ξενοδοχειακή μονάδα με ιαματικά λουτρά. Αν και είχε κάνει κράτηση με άλλο όνομα, το προσωπικό του ξενοδοχείου την αναγνώρισε και κάλεσε την οικογένεια της. Η Αγκάθα, ίσως από το χτύπημα με το αμάξι της, δεν θυμόταν τίποτα. Ούτε τον σύζυγό της, ούτε πώς βρέθηκε στα ιαματικά λουτρά. Όταν επέστρεψε πίσω στο Λονδίνο, δεν ανέφερε ποτέ ξανά αυτό το γεγονός.... 

Ηρακλής Πουαρό 

Από τα 18 της η Αγκάθα έγραφε μικρές ιστορίες. Από τη μία για να γεμίσει τον χρόνο της και για να ξεφύγει από τη βαρετή εργασία της. Από την άλλη, ήθελε να αποδείξει στη μεγαλύτερη αδερφή της πως είναι ικανή να γράψει μια καλή αστυνομική υπόθεση. Το 1919 έκανε το ντεμπούτο της στα γράμματα με το βιβλίο: Το μυστήριο πρόβλημα στο Στάιλς. Εκεί κάνει την παρθενική του εμφάνιση ο ευφυής ντετέκτιβ, Ηρακλής Πουαρό, που θα πρωταγωνιστήσει σε περισσότερες από 35 αστυνομικές ιστορίες. Η Κρίστι εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Βέλγου ερευνητή κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου. Στον Πρώτο Παγκόσμιο, πολλοί Βέλγοι πολίτες για να σωθούν και να αποφύγουν τις συνέπειες του πολέμου, ήρθαν στην Αγγλία ως πρόσφυγες. Ενός Βέλγος πρόσφυγας, πρώην αστυνομικός, θα ήταν εξαιρετικός ντετέκτιβ για να λύσει το μυστήριο πρόβλημα στο Στάιλς, που ετοίμαζε η Αγκάθα Κρίστι....  http://www.mixanitouxronou.gr/

Αγκάθα Κρίστι και Ελλάδα 

“Η Ελλάδα δεν χρειάζεται περιγραφή. Η Ολυμπία είναι τόσο όμορφη όσο τη φανταζόμουν”.

Η Αγκάθα Κρίστι στην
Ακρόπολη το 1958.

Το 1930, η 40χρονη και πολυταξιδεμένη συγγραφέας Αγκάθα Κρίστι επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα. Ανυπομονούσε να γνωρίσει την Αθήνα και ακόμα περισσότερο τους Δελφούς, “τον ομφαλό της Γης”. Για μερικές μέρες, έμεινε με τον αρραβωνιαστικό της, τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν, στο ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρετάνια”, όπου άλλωστε έμεναν όλοι οι λόγιοι και πλούσιοι του εξωτερικού όταν επισκέπτονταν την Ελλάδα. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει από κοντά τους Δελφούς, καθώς έφτασε επείγον τηλεγράφημα από την Αγγλία που την ενημέρωνε ότι η κόρη της ήταν βαριά άρρωστη με πνευμονία. 

 Η Αγκάθα Κρίστι επέστρεψε στην Ελλάδα λίγους μήνες αργότερα, όταν πια είχε παντρευτεί τον αγαπημένο της Μαλόουαν και έκαναν το ταξίδι του μέλιτος. Αποβιβάστηκαν στην Πάτρα και κατευθείαν ξεκίνησαν το ταξίδι τους για την Ολυμπία. Στην αυτοβιογραφία της, η Κρίστι έγραψε: “Η Ελλάδα δεν χρειάζεται περιγραφή. Η Ολυμπία είναι τόσο όμορφη όσο τη φανταζόμουν”. Συνέχισαν τον ταξίδι τους μέχρι την Ανδρίτσαινα, δυανύοντας μία απόσταση 14 ωρών με μουλάρια. Ταλαιπωρήθηκαν τόσο που στο βιβλίο της η Κρίστι σημείωσε: “η ταλαιπωρία λίγο έλειψε να διαλύσει τον έγγαμο βίο μας”. Ευτυχώς, έκαναν υπομονή και το ταξίδι τους επιβράβευσε. Επισκέφτηκαν τις Μυκήνες και την Επίδαυρο η οποία εντυπωσίασε την Κρίστι, αλλά ακόμα περισσότερο τον αρχαιολόγο σύζυγό της. Η Μαλόουαν ξάπλωσε μπρούμυτα στο πάτωμα του μουσείου για να επεξεργαστεί καλύτερα μία αρχαία περιγραφή. Εμείνε εκεί για ώρες, ενώ η Κρίστι απολάμβανε τη θέα από τα πάνω διαζώματα του θεάτρου. Όταν έφτασαν στο Ναύπλιο, γνώρισαν για πρώτη φορά την ευρωπαϊκή πολυτέλεια που δεν είχαν συναντήσει αλλού στην Ελλάδα. Έμειναν στη βασιλισική σουίτα ενός ξενοδοχείου με κόκκινα βελούδινα παραπετάσματα κι ένα τεράστιο κρεβάτι με ουρανό και χρυσό μπροκάρ. Έφαγαν το πρωινό τους στο σκαλιστό μπαλκόνι, το οποίο της φάνηκε ετοιμόροπο, αλλά πολύ όμορφο. Πέρασαν τη μέρα τους στη θάλασσα την οποία αντιμετώπισαν με κάποια επιφύλαξη, γιατί τους είχαν προειδοποιήσει ότι ήταν γεμάτη τσούχτρες. 

Όταν πια έφτασαν στους Δελφούς, η Κρίστι έμεινε έκθαμβη: “Οι Δελφοί ήταν το αποκορύφωμα. Μου φάνηκε τόσο απίστευτα όμορφο μέρος που περιπλανιόμαστε στην περιοχή προσπαθώντας να διαλέξουμε μια τοποθεσία, όπου ίσως χτίζαμε το σπίτι μας κάποια μέρα”. 

Τρεις δεκαετίες αργότερα, όταν η Κρίστι επισκέφτηκε ξανά τους Δελφούς, το τοπίο ήταν πολύ διαφορετικό. Ο χώρος ήταν γεμάτος φασαριόζους τουρίστες, καταστήματα με σουβενίρ και καφετέριες. Η τοποθεσία δεν ήταν το ίδιο ειδυλλιακή. Η έμπνευση για το Όριεντ Εξπρές Όταν επέστρεψαν στην Αθήνα, η Κρίστι αρρώστησε με υψηλό πυρετό. Το ξενοδοχείο της συνέστησε έναν Έλληνα γιατρό, το όνομα του οποίου δεν αναφέρεται πουθενά. Ο γιατρός τη βοήθησε να αναρρώσει και το 1934, όταν εκδόθηκε το νέο βιβλίο της Κρίστι με τίτλο “Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές”, ένας από τους χαρακτήρες ήταν ένας Έλληνας γιατρός ονόματι Κωνσταντίνου. Η Κρίστι είχε σίγουρα επηρεαστεί από την ελληνική μυθολογία, ήδη πριν επισκεφτεί την Ελλάδα, καθώς έδωσε στον διάσημο ντεντέκτιβ που πρωταγωνιστεί στα βιβλία της, το όνομα “Ηρακλής” Πουαρό. Στο βιβλίο “Οι Άθλοι του Ηρακλή” που κυκλοφόρησε το 1947, ο Πουαρό ανακαλύπτει πως είναι ένας “σύγχρονος” Ηρακλής και έχει αναλάβει να απαλλάξει τον κόσμο από το κακό. Καταλήγει, λοιπόν, ότι πρέπει να εξιχνιάσει δώδεκα δύσκολες υποθέσεις και ασφαλώς φέρνει εις πέρας την αποστολή του, όπως έκανε και ο μυθικός συνονόματός του.... 

http://www.mixanitouxronou.gr/

Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές 

Εξώφυλλο της πρώτης
έκδοσης του 1934.

Το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express), δημοσιευμένο επίσης και με τον τίτλο «Έγκλημα στην κλινάμαξα του Καλαί», είναι ένα παγκοσμίως γνωστό αστυνομικό μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι, που γράφτηκε και δημοσιεύθηκε το 1934. Διασκευάστηκε για τον κινηματογράφο το 1974 με τον ίδιο τίτλο με ένα σημαντικό επιτελείο ηθοποιών (Άλμπερτ Φίνεϊ ως Πουαρό, Λορίν Μπακόλ ως κυρία Χάμπαρντ, Μάρτιν Μπάλσαμ ως Μπιάντσι-Μπουκ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν ως Γκρέτα Όλσον, Γουέντι Χίλερ ως πριγκίπισσα Ντραγκομίροφ κτλ). Η πλοκή αποτελεί μία από τις διασημότερες ιστορίες όπου πρωταγωνιστεί ο βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό.

Τα κύρια πρόσωπα του μυθιστορήματος

Κύριος Σάμιουελ Έντουαρντ Ράτσετ (το θύμα)

Οι ύποπτοι

Έκτορ Μακ Κουίν, γραμματέας και μεταφραστής του κου Ράτσετ

Έντουαρντ Χένρι Μάστερμαν, υπηρέτης του κου Ράτσετ

Πιέρ Μισέλ, συνοδός τραίνου

Μαίρη Ντέμπενχαμ, γκουβερνάντα

Συνταγματάρχης Άρμπουθνοτ, επιστρέφοντας στην Βρετανία από τον Ινδικό στρατό

Πριγκίπισσα Ναταλία Ντραγκομιρόφ, ηλικιωμένη Ρωσίδα

Κόμης Ρούντολφ Αντρενευϊ, αθλητικός Ούγγρος διπλωμάτης με Αγγλικούς τρόπους και ρούχα

Κόμισσα Ελένα Αντρενευϊ, γυναίκα του κόμη

Χίλντεγκαρντ Σμίντ, Γερμανίδα ηλικιωμένη υπηρέτρια της πριγκίπισσας

Γκρέτα Όλσον, μεσήλικη Σουηδέζα

Κυρία Κάρολαϊν Μάρθα Χάμπαρντ, φαφλατού και πολυλογού Αμερικανίδα

Αντόνιο Φοσκαρέλι, Ιταλός μπίζνεσμαν

Σάιρους Χάρντμαν, επίσης μυστικός ντετέκτιβ

Οι ντετέκτιβ

Ηρακλής Πουαρό

Κύριος Μπουκ, διευθυντής

Δρ Κωνσταντίνου, Έλληνας γιατρός

https://el.wikipedia.org/

Δέκα Μικροί Νέγροι

Όταν η βενζινάκατος, άδεια πια, απομακρυνόταν από το νησί του Νέγρου, κανείς δεν ανησύχησε. Δέκα άνθρωποι, από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, καλεσμένοι ενός άγνωστου αμφιτρύωνα, υπολόγιζαν σε διακοπές λίγων ημερών, που θα τους έμεναν αλησμόνητες. Ωστόσο ο φιλόξενος αλλά εκκεντρικός ιδιοκτήτης του ερημικού νησιού, απέφυγε να κάνει την εμφάνισή του και μόνο το βράδυ θα επεδίωκε μια κάπως ιδιόρρυθμη επαφή με τους καλεσμένους του.

http://www.greekbooks.gr/

Η ΤΑΙΝΙΑ 

Παραγωγή: Βρετανική Σκηνοθεσία: Τζορτζ Πόλοκ

Πρωταγωνιστούν: Χιους Ο Μπράιαν, Σίρλεϊ Ιτον, Φαμπιάν, Λίο Γκεν, Στάνλεϊ Χόλογουεϊ

Ενα από τα καλύτερα έργα της Αγκάθα Κρίστι (σταυρόλεξο, με πολύ έντονο βαθμό δυσκολίας) και μία από τις καλύτερες κινηματογραφικές μεταφορές των έργων της, στη μεγάλη οθόνη.

Ενας πλούσιος οικοδεσπότης προσκαλεί δέκα ανθρώπους διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης στο σπίτι του, το οποίο βρίσκεται απομονωμένο στην κορυφή ενός βουνού. Ο καθένας από αυτούς κρύβει μια σκοτεινή πλευρά στο παρελθόν του καθώς έχει συμβάλει με τον τρόπο του στο θάνατο ενός αθώου ανθρώπου. Ο μυστηριώδης οικοδεσπότης την ανακαλύπτει και ακολουθώντας με εμμονή τα λόγια του παιδικού τραγουδιού «δέκα μικροί νέγροι», αρχίζει να τους εξουδετερώνει έναν-έναν. Ο δολοφόνος βρίσκεται ανάμεσα στους οκτώ άγνωστους μεταξύ τους καλεσμένους και τους δύο υπηρέτες. Ποιος είναι όμως;

http://www.clickatlife.gr/

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ 

Ποντικοπαγίδα 

Επτά άνθρωποι-πέντε άντρες και δύο γυναίκες-συγκεντρώνονται σε μια εξοχική πανσιόν, στο Μόνσκουελ Μάνορ, που το διευθύνει ένα νεαρό ζευγάρι, η Μόλλυ και ο Τζάιλς Νταίηβις. Λίγες μέρες ψυχικής ηρεμίας και ξενοιασιάς τους περιμένουν. Τουλάχιστον, έτσι πιστεύουν όλοι. Γρήγορα, όμως, θα διαπιστώσουν πως ανάμεσα τους έχει παρεισφρύσει και ένας στυγερός δολοφόνος, που ήδη έχει σκοτώσει κιόλας κάποιον στο Λονδίνο. Η μις Λάιον ήταν το πρώτο του θύμα. Και τώρα, αυτή κιόλας τη στιγμή, ο άνθρωπος αυτός, αργά και μεθοδικά, προετοιμάζει ένα δεύτερο.....ίσως και ένα τρίτο, με την απαράμιλλη ικανότητα του ανθρώπου που η ξεχωριστή ευφυία του κατευθύνεται από μια νοσηρή τάση εκδίκησης.

Το χιόνια πέφτει ακατάπαυστα ολόγυρα απ΄ την πανσιόν, δημιουργεί γύρω από τα εγκλωβισμένα πρόσωπα ένα αδιαπέραστο κλοιό, που ευνοεί θαυμάσια τα σκοτεινά του σχέδια. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει. Ο αστυνόμος Τρότερ θα δοκιμάσει ένα σωρό έξυπνα τεχνάσματα προκειμένου να παγιδεύσει το δολοφόνο, μα ο σατανικός αυτός άνθρωπος ξεγλυστρά. http://www.greekbooks.gr/ 

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ 

Οι Μεγάλοι Τέσσερις

Οι Μεγάλοι Τέσσερις είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι και πρωτοεκδόθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον εκδοτικό οίκο William Collins & Sons στις 27 Ιανουαρίου 1927 και στις ΗΠΑ από τον εκδοτικό οίκο Dodd, Mead and Company αργότερα το ίδιο έτος. Ήρωές του είναι ο Ηρακλής Πουαρό, ο Άρθουρ Χάστιγκς και ο Αρχιεπιθεωρητής Τζαπ. 

Η δομή του βιβλίου είναι διαφορετική από των περισσοτέρων μυθιστορημάτων της Κρίστι στο ότι Οι Μεγάλοι Τέσσερις είναι μια σειρά μικρών υποθέσεων σε σχέση με τους κακούς Μεγάλους Τέσσερις παρά την έρευνα ενός μόνο εγκλήματος. 

Υπόθεση 

Η απόφαση του Ηρακλή Πουαρό να διασχίσει τον Ατλαντικό πάνω σ’ ένα υπερωκεάνειο, ενώ και μόνο η θέα της θάλασσας ήταν ικανή να του φέρει σύγκρυο, θα εντυπωσιάσει τον επιστήθιο φίλο του Χάστινγκς, που γνωρίζει άριστα τις συνήθειες και τις ιδιοτροπίες του μικρόσωμου ντετέκτιβ. Η περιέργεια όμως να μάθει λεπτομέρειες μιας σκοτεινής υποθέσεως στο Ρίο, που απασχολεί τον εκατομμυριούχο Άμπυ Ρέιναλντ, ιδρυτή της γνωστής αμερικανικής φίρμας σαπουνιών, θα τον αναγκάσει να παραμερίσει τους ενδοιασμούς του ενώ, την ίδια εποχή, έχει καταπιεστεί με τη μελέτη ενός γρίφου που αναφέρεται στους «Μεγάλους Τέσσερις». Για τον Πουαρό είναι μια απασχόληση που τον διασκεδάζει ενώ ταυτόχρονα διατηρεί το πνεύμα του σε φόρμα. Ωστόσο, από μια παράξενη σύμπτωση, την ίδια μέρα της αναχώρησής του θα ξανάκουγε να γίνεται λόγος για τους «Μεγάλους Τέσσερις», από τα χείλη ενός μισοαναίσθητου ανθρώπου που, παραβιάζοντας το παράθυρό του, θα εισχωρούσε στο σπίτι του. Τότε θα άκουγε για πρώτη φορά το όνομα του Λι Γιανγκ και για τα άλλα τρία πρόσωπα της «εταιρείας» που ανάμεσά τους ήταν ένας αμερικανός Κροίσος, μια καλλονή γαλλικής καταγωγής και ένας ακόμη πιο μυστηριώδης άνθρωπος, γνωστός σαν ο Εκτελεστής! Δυστυχώς, όμως, ο χρόνος δεν τον έπαιρνε, και ο Ηρακλής Πουαρό μαζί με τον φίλο του Χάστινγκς θα έτρεχαν στο σταθμό του Βατερλώ, όπου τους περίμενε το τρένο για το Σαουθάμπτον. 

(ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Χαρακτήρες

Οι χαρακτήρες στο Οι Μεγάλοι Τέσσερις είναι τυπικά εθνικά στερεότυπα της Βρετανικής φαντασίας της δεκαετίας του 1920, με τους Κινεζικούς χαρακτήρες ως Φου Μαντσού-ανούς κλέφτες. Άλλοι κακοί-κλειδιά περιλαμβάνουν μία Γαλλίδα femme fatale και έναν χυδαίο Αμερικανό πολυεκατομμυριούχο. Αυτοί οι χαρακτήρες εξυφαίνουν συνωμοσίες και ανεξιχνίαστες δηλητηριάσεις που σχεδιάζονται από ένα σούπερ μυστικό κρησφύγετο.

Το βιβλίο επίσης παρουσιάζει τον Αχιλλέα Πουαρό, δίδυμο αδελφό του Ηρακλή (αργότερα αποκαλύπτεται ότι είναι ο Ηρακλής Πουαρό αυτοπροσώπως 'μεταμφιεσμένος'), και έναν ενδεχόμενο διπλό πράκτορα, την όμορφη Κόμισσα Βέρα Ροζάκωφ. 

https://el.wikipedia.org/

https://www.politeianet.gr/

Τα "πάγανα" ή οι καλικάντζαροι

Ελληνική δοξασία (αρχαίας καταγωγής) «δαιμόνιων» που σύμφωνα με σύγχρονη δοξασία εμφανίζονται κατά το Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου - 6 Ιανουαρίου). Σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία τις μέρες αυτές τα «νερά είναι αβάφτιστα» και οι καλικάντζαροι βγαίνουν από τη γη για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια, διότι είναι άτακτοι και τους αρέσουν τα παιχνίδια.Αυτοί ζουν στον κάτω κόσμο και τρέφονται με φίδια,σκουλίκια,κτλ.

«Καλικάντζαροι» (Πανελλαδική κοινή ονομασία), και κατά τόπους: «Καρκάτζια», «Καλκατζόνια» ή «Καλκατζάνια», «Καλκάνια», «Καλιτσάντεροι», «Καρκάντζαροι», «Καρκαντζέλια», «Σκαλικαντζέρια», «Σκαντζάρια», «Σκαλαπούνταροι», «Τζόγιες», «Λυκοκάντζαροι» και «Κωλοβελόνηδες», καθώς και τα θηλυκού γένους: «Καλικαντζαρού», «Καλικαντζαρίνες», «Καλοκυράδες», «Βερβελούδες» κ.ά.

Όλοι οι παραπάνω δεν θα πρέπει να συγχέονται με άλλα «δαιμόνια» της Ελληνικής υπαίθρου, που έχουν μεν τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά που εμφανίζονται μέσα σ΄ όλο το χρόνο όπως οι «Βουρκόλακες» (=Βρυκόλακες), «Βουρβούλακες», «Παγανοί», «Αερικά», «Ξωτικά», «Παρωρίτες» σε αντίθεση με τους «Τσιλικρωτά» (Καρδαμύλη Μάνης), «Καλιοντζήδες» (Ήπειρος), «Πλανήταροι» και «Πλανηταρούδια» (Κύπρος), «Κατσι-άδες» (Χίος), «Κάηδες» και «Καλισπούδηδες» (Σάμος), «Κάηδες» αλλά και «Καημπίλιδες» (Κάρπαθος), «Σιβότες» και «Σιφώτες» (Καππαδοκία), και ακόμη «Χρυσαφεντάδες» [Χρυσαφεντάδες Ας εμάς καλοί] (Οινόη-Πόντος) που γενικά αυτοί εμφανίζονται και συμπεριφέρονται και ως καλικάντζαροι.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Διαφορετικές είναι οι απόψεις περί της ετυμολογίας της κοινής ονομασίας τους «καλικάντζαροι». Κύριες εκ των οποίων είναι:

• Ως παράγωγο από την Τουρκική γλώσσα (κατά Schmidt και Wachsmuth).
• Εκ του «καλός + κάνθαρος» [Καλικάνθαρος] Κοραής (Άπαντα Δ΄) που συμφωνούν αργότερα ο Boll, ο Κουκουλές και ο Μπούντουρας.
• Εκ του «λύκος + κάνθαρος» παρήγαγε επίσης και ο Πολίτης (Πανδώρα).
• Εκ του «λύκος + άντζαρος » [= ανήρ] παρήγαγε ο Λουκάς (Φιλολογικές επισκέψεις).
• Επίσης εκ του «καλίκιν + τσαγγίον» ή «καλός + τσαγγίον» και της μεγεθυντικής κατάληξης –άρος (= ο φέρων καλά τσαγγία, υποδήματα, αντί καλίκια) ή ο φέρων καλίκια αντί τσαγγίων όπως παρήγαγε ο Πολίτης.
• Εκ του λατινικού «καλιγάτος» “Caligatus” ετυμολόγησε ο Οικονόμου.
• Τελευταία (1955) η ετυμολογία του Παντελίδη υποστήριξε εκ του «καλίκιν + άντζα».
• Εκ των ξένων ο Lawson παρήγαγε ετυμολογία εκ του «καλός + κένταυρος» ενώ
• Ο Δεινάκης υποστηρίζει ότι η ετυμολογία του ονόματος είναι παράγωγο του «καρκάντζι» (καρκάντζαρος) που σημαίνει το ξηρό, κεκαυμένο, o τσουρουφλισμένος.

ΜΟΡΦΗ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ 

Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους. Κατά Αραχωβίτικη περιγραφή αυτοί είναι: «κακομούτσουνοι» και «σιχαμένοι», «καθένας τους έχει κι απόνα κουσούρι, άλλοι στραβοί, άλλοι κουτσοί, άλλοι μονόματοι, μονοπόδαροι, στραβοπόδαροι, στραβόστομοι, στραβοπρόσωποι, στραβομούρηδες, στραβοχέρηδες, ξεπλατισμένοι, ξετσακισμένοι και κοντολογής όλα τα κουσούρια και τα σακατιλίκια του κόσμου τα βρίσκεις όλα πάνω τους».

Η τροφή τους κυρίως ακάθαρτη: σκουλήκια, βαθράκοι (=βάτραχοι), φίδια, ποντίκια κ.ά. χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποστρέφονται τα εδέσματα του Δωδεκαήμερου.Συνήθως φαντάζονται νάνοι, αλλά και ψηλοί, σκουρόχρωμοι, με μαλλιά μικρά και ατημέλητα, μάτια κόκκινα, δόντια πιθήκου, δασύτριχοι, χέρια και νύχια πιθήκου, πόδια γαϊδάρου ή το ένα γαϊδάρου και το άλλο ανθρώπινο, ("μισοί γαϊδούρια και μισοί άνθρωποι όπως λένε στη Σύρο) αλλά και σαν «μικροί σατανάδες» - (σατανοπαίδια όπως λένε στη Νάξο), άλλοτε γυμνοί και άλλοτε ρακένδυτοι με σκούφο (οξυκόρυμβο) από γουρουνότριχες και με παπούτσια άλλοτε σιδερένια και άλλοτε με τσαρούχια ή τσαγγία.

Είναι πολύ ευκίνητοι ανεβαίνουν στα δένδρα πηδούν από στέγη σε στέγη σπάζοντας κεραμίδια κάνοντας μεγάλη φασαρία. Και ότι βρουν απλωμένα τα ποδοπατούν. Άμα βρουν ευκαιρία κατεβαίνουν από τις καμινάδες στα σπίτια και μαγαρίζουν τα πάντα.

Σε μερικά μέρη τους καλικάντζαρους τους συνοδεύει η μάνα τους η «Καλικατζαρού» που τους «ορμηνεύει» τι να πειράξουν. Σε κάποια νησιά οι καλικάντζαροι έρχονται με τις γυναίκες τους ή μόνο οι γυναίκες τους οι «καλικαντζαρίνες»! Και προκειμένου οι νοικοκυραίοι να αποφύγουν ένα τέτοιο συρφετό ρίχνουν στα κεραμίδια κομμάτια από χοιρινό ή λουκάνικα ή ξηροτήγανα! Στη Νάξο τις γυναίκες των καλικάντζαρων τις αποκαλούν «Καλοκυράδες» για να τις καλοπιάσουν (εξευμενίσουν), ενώ στην Κωνσταντινούπολη «Βερβελούδες». Ο αρχηγός των καλικάντζαρων στην παλιά Αθήνα λεγόταν «κωλοβελόνης» ενώ στη Θεσσαλία «αρχι-τζόγιας» (και «τζόγιες» οι καλικάντζαροι) στη δε Κωνσταντινούπολη «Μαντρακούκος». Στη δε Νάξο οι καλικάντζαροι φαντάζουν και χορευταράδες, αρπάζουν όποιον βρουν τη νύκτα και τον στροβιλίζουν στο χορό μέχρι να πέσει λιπόθυμος, ο γνωστός χορός των καλικάντζαρων.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Κατά διάφορες ελληνικές δοξασίες οι καλικάντζαροι ήταν άνθρωποι με κακιά μοίρα μεταβαλλόμενοι σε δαιμόνια, γίνονται δε καλικάντζαροι αυτοί που έχουν γεννηθεί μέσα στο Δωδεκαήμερο εκτός και αν βαπτιστούν αμέσως, ή εκείνοι στους οποίους ο ιερέας δεν ανέγνωσε σωστά τις ευχές του βαπτίσματος, τα τερατώδη βρέφη, ή κατά τους Σιφναίους όσοι πέθαναν στο Δωδεκαήμερο ή αυτοκτόνησαν, στη Μακεδονία: όσοι δεν έχουν ισχυρό Άγγελο για να τους προστατεύει από τον Σατανά.

Για την προέλευση αυτών των δαιμόνων υπάρχουν οι ακόλουθες απόψεις:

• Από την αρχαία Ελληνική Μυθολογία περί των Σατύρων και του Πάνα (Schmidi).
• Από την αρχαία Ελληνική Μυθολογία περί των Κενταύρων (Mayer, Lawson).
• Από τη νεώτερη φαντασία των Ελλήνων εξ αφορμής αρχαίων μύθων (Ν. Πολίτης).
• Εκ των αιγυπτιακών κανθάρων (Boll, που συμφωνεί και ο Κουκουλές).
• Εκ του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα (Σβορώνος).
• Ως δαιμόνια της εστίας του πυρός (Δεινάκης).

ΔΙΑΜΟΝΗ 

Οι καλικάντζαροι έρχονται (βγαίνουν) την παραμονή των Χριστουγέννων, (στη Σκιάθο: με πλοιάριο, στην Οινόη: με χρυσή βάρκα, στην Ικαρία: επί των φλοιών των καρυδιών) από «το κάτω κόσμο» τον Άδη. Συνήθη μέρη που μένουν μετά τον ερχομό τους είναι οι μύλοι, τα γεφύρια, τα ποτάμια και τα τρίστρατα (μεγάλα μονοπάτια) όπου παραμονεύουν μόνο κατά τη νύκτα και φεύγουν με το τρίτο λάλημα του πετεινού.

Εκτός του Δωδεκαήμερου τον υπόλοιπο χρόνο μένουν στα έγκατα της γης και πριονίζουν το δέντρο που κρατά τη γη (παραλλαγή του μυθικού Άτλαντα). Βγαίνουν δε στην επιφάνεια κοντά στο τέλος της εργασίας τους, από το φόβο μήπως τελικά η ετοιμόρροπη γη τους πλακώσει (στη Μακεδονία: για να γιορτάσουν πρόσκαιρα τη νίκη τους), όταν δε κατεβαίνουν βρίσκουν το δέντρο ακέραιο και ξαναρχίζουν το πριόνισμα. Το δένδρο των Χριστουγέννων συμβολίζει αυτή ακριβώς την ακεραιότητα και τη Θεϊκή δύναμη και προστασία με την παρουσία του Χριστού.

ΒΛΑΒΕΣ

Γενικά πιστεύεται ότι οι καλικάντζαροι αδυνατούν να βλάψουν τους ανθρώπους αλλά μόνο να τους πειράξουν, ενοχλήσουν ή να τους φοβίσουν αφού θεωρούνται (στη Μακεδονία) μωροί και ευκολόπιστοι. Λέγεται ότι ανεβαίνουν στους ώμους των ανθρώπων που συναντούν τη νύκτα και προσπαθούν να τους πνίξουν αν δεν αποκριθούν σωστά σε ότι ερωτηθούν ή κατ΄ άλλους τους παρασύρουν σε χορό που όμως τους καλούς χορευτές τους ανταμείβουν ή κατ΄ άλλους παίρνουν τη μιλιά σε όποιον μιλήσει κατά τη συνάντηση μαζί τους.

Επίσης μπαίνοντας στις οικίες απ΄ όπου μπορέσουν μαγαρίζουν την κουζίνα σε ότι δεν είναι νοικοκυρεμένο, αρπάζουν ενδύματα, «βασανίζουν τις ακαμάτρες... γι΄ αυτό τα κορίτσια το 40ήμερο προσπαθούν να φτιάξουν όσο γίνεται πιο πολύ γνέμα» (Σάμος) ή σκορπούν το αλεύρι, την τέφρα από το τζάκι τη «δωδεκαμερίτικη» ή «καλικαντζαρήσια» ή «τη στάχτη που δεν άκουσε το εν Ιορδάνη» και που θεωρείται ακατάλληλη για οποιαδήποτε χρήση.

ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Τα αποτρεπτικά μέσα που λαμβάνονται κατά των Καλικάντζαρων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

1. Πράξεις χριστιανικής λατρείας: α) Το σημείο του Σταυρού στην πόρτα, στα παράθυρα, στις καμινάδες, τους στάβλους και στα αγγεία λαδιού και κρασιού. β) Ο Αγιασμός των σπιτιών και μάλιστα την παραμονή των Φώτων.
2. Επωδές: όπως «ξύλα, κούτσουρα, δαυλιά καημένα» (Καλαμάτα) που όταν ακούσουν οι καλικάντζαροι φεύγουν ή η απαγγελία του «Πάτερ ημών….» (τρις).
3. Μαγικές πράξεις: Κάπνισμα με δυσώδεις ουσίες (παλιοτσάρουχου), εμφανή επίδειξη χοιρινού οστού, περίαπτα (χαϊμαλιά) πίσω από την πόρτα, το μαυρομάνικο μαχαίρι, το αναμμένο δαυλί ("τρεχάτε γειτόνοι με τα δένδρινα δαυλιά" Τριφυλία).

Την παραμονή των Θεοφανίων τους «ζεματίζουν» από το λάδι που παρασκευάζουν οι νοικοκυρές τηγανίτες (λαλαγγίτες, λουκουμάδες). Όταν όμως συλλάβουν κανένα από τους καλικάντζαρους τον δένουν και τον υποχρεώνουν να μετρήσει τις τρύπες του κόσκινου, και μετά τους πνίγουν μέχρι θανάτου

ΦΥΓΗ

Πασίγνωστη είναι η δοξασία που όταν οι καλικάντζαροι φεύγουν (κατέρχονται στη γη) κατά τον αγιασμό των οικιών που φωνάζουν σε τροχαίο ρυθμό:

«Φεύγετε να φεύγωμε

τι έρχεται ο τρελόπαπας

με την αγιαστούρα του

και με τη βρεχτούρα του.

Μας άγιασε μας έβρεξε

και μας, μας εκατέκαψε!» ή «και θα μας μαγαρίσει»

Με την αναχώρηση των καλικάντζαρων, η στάχτη από το τζάκι μαζεύεται και το τζάκι καθαρίζεται. Η στάχτη πετιέται σε μέρος που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κανένα λόγο (αλυσίβα, λίπασμα κ.λ.π.)
Πραγματοποιείται καθαρμός των χωριών και των οικιών της υπαίθρου με φωτιές υπαίθριες. Επίσης καθαρίζονται και τα κόπρια των ζώων από τα κατώγια και οι άνθρωποι πλένονται, το εικονοστάσι καθαρίζεται, αλλάζει το νερό στο καντήλι κ.λ.π. γιατί οι καλικάντζαροι πέρα από τα προβλήματα που έχουν προξενήσει στους νοικοκυραίους έχουν μαγαρίσει και όλους τους χώρους.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ 

Αυτός γεννήθηκε στην «εποχή των καλικαντζάρων». Λέγεται για άτομα άτολμα και ευθυνόφοβα (Μακεδονία).

ΤΑ ΠΑΓΑΝΑ – ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ

…”Από τα Γέννα ως τα Φώτα αυτή ‘ταν η μυστική λαχτάρα ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους. Θα τα δούνε φέτος τα Παγανά; Κάθε βράδι γι’ αυτά μιλούσαν. Για τα συνήθια και για τα καμώματά τους.

Η μάνα, σαν έγερναν να κοιμηθούν, έριχνε μια φούχτα αλάτι στη σκεπασμένη χόβολη.

Τσατ, πατ, έσκαγε κάθε λίγο και λιγάκι τ’αλάτι, να τρομάζουν οι καλλικαντζάροι, να μη σβήνουν τη φωτιά με τον τρόπο πούξεραν.

Τρόμαζαν τα Παγανά, τρόμαζαν και τα παιδιά πάνω στον ύπνο τους και ξεπετιόνταν. Πριν πέσει να κοιμηθεί στρίμωχνε και μια ρίζα αφάνες μπροστά στη σταχτοθυρίδα, μην κατεβούν και κατουρήσουν τη στάχτη κ’ ύστερα λιώνουν και τρυπάνε τα ρούχα στη μπουγάδα. 

Κρέμαζαν οι γυναίκες μάτσα τρικοκκιές και γύρω στο ψωμοσάνιδο, να μη μπορούν να μαγαρίσουν τη ζυμωσιά. Όμως κάποιο βράδυ έρχονται πλια οι Καλλικαντζάροι, και μάλιστα με τον πιο πίσημον τρόπο.

Κει που καθόντανε κουλουριασμένα τα παιδιά μέσα στο παραγώνι κι άκουγαν νυσταγμένα τα παραμύθια της γριάς, πατημασιές έτριζαν πάνω στο χιονισμένο δώμα, γέλια πνιγμένα και μικρά ουρλιαχτά.

Κόβονταν τότε στη μέση οι κουβέντες, οι καρδιές χτυπούσαν με λαχτάρα, τα μάτια καρφώνονταν στο ταβάνι.

-Αυτοί είναι, μάνα!

Τα παιδιά πετάγονταν έξω από το παραγώνο, χλωμά-θειαφοκέρι.

-Εμ, Αυτοί θάναι, έλεγαν οι μεγάλοι, και κοιτάζονταν με νόημα. Ποιός άλλος, μέρες πούναι!

Είτανε αλήθεια οι Καλλικαντζάροι.

Σε λίγο γινόταν μια μικρή φασαρία από σιδερικά εκεί ψηλά, μέσα στα μαύρα βάθια της καμινάδας.

Τσάγκα, τσούγκα!

Οι καπνιές πλια μαδούσαν και πέφτανε πάνω στα κούτσουρα, και σε λίγο να και κατέβαινε σιγά-σιγά ένα λανάρι κρεμασμένο από ψιλό σκοινί.

Το λανάρι κουνιότανε πέρα-δώθε πάνω από τη φωτιά, και μεσ’ από την καμινάδα ακούγονταν οι Καλλικαντζάροι που τραγουδούσαν το τραγούδι τους: 

Λαγκούρ, λουγκούρ τα λανάρια του παπά τα καλεντάρια!

Για μια πίτα με τυρί για σαράντα σαραϊλί!

Είτανε κάτι που δε λέγεται το τί νιώθαν οι μικροί.

Μια γλυκιά φρίκη έτρεχε μέσα στα φυλλοκάρδια, στύλωναν τα μάτια, κ’ η καρδιά χτυπούσε να σπάσει.

Η μάνα πήγαινε έφερνε τυρόπιτα και την κάρφωνε στα καρφιά του λαναριού.

Που να βρεθούν “σαράντα σαραϊλί” στο φτωχικό τους.

Οι Καλλικάντζαροι ανασέρνανε πάλι το λανάρι, και πριν να φύγουν κατέβαινε ακόμη μια φορά η φωνή τους μέσ’ από τον μπουχαρή.

• Και του χρόνου!
• Αμήν! έλεγαν σοβαρά, σιγανά όλοι οι μεγάλοι. Και του χρόνου νάμαστε γεροί.”….

ΑΠΟ http://sxoliastesxwrissynora.wordpress.com/

 ΠΑΡΑΜΥΘΙ - Ο μυλωνάς και ο Καλικάντζαρος

Μια φορά ένας μυλωνάς είχε ωραία φωτιά με κάρβουνα στο μύλο του και έψηνε μια σούβλα κρέας. Εκεί πού γύριζε τη σούβλα του, βλέπει στην άλλη μεριά έναν Καλικάντζαρο και γύριζε μια σούβλα με βατράχους! Δεν του μίλησε διόλου. Ύστερα από λίγο τον έρωτα ο Καλικάντζαρος πώς τον λέγουν.

-Εαυτό με λέγουν, του λέγει ο μυλωνάς.

Εκεί πού γύριζε τη σούβλα και το κρέας ήταν ροδοκόκκινο και μοσχομύριζε, ο Καλικάντζαρος βάζει την ιδική του σούβλα με τους βατράχους επάνω στο κρέας.

Πατ! δεν αργεί ο μυλωνάς και του φέρνει μια με ένα αναμμένο δαυλί και, καθώς ο Καλικάντζαρος ήταν γυμνός, τον κατάκαψε!

Φωνές και κακό ο Καλικάντζαρος!

- Βοηθάτε, αδέρφια, γιατί μ' έκαψαν!

- Βρε, ποιος σ' έκαψε; του λέγουν οι άλλοι Καλικάντζαροι απ' έξω. 

-Ό Εαυτός μ' έκαψε, τους λέγει εκείνος από μέσα.

- Αμ΄ σαν κάηκες από τον εαυτό σου, τι σκούζεις έτσι; Και έτσι την έπαθε ο καλός σου ο Καλικάντζαρος, γιατί ο μυλωνάς φάνηκε εξυπνότερος του.

από το Αναγνωστικό της Δ΄ Δημοτικού, ΑΘΗΝΑ 1966

ΑΠΟ http://www.paidika.gr/