Παιώνια, η βασίλισσα των λουλουδιών

Η Παιώνια είναι ένα γένος ιδιαίτερα όμορφου αγριολούλουδου, που συναντάται στην ελληνική ύπαιθρο και γενικότερα στη Μεσόγειο. Είναι επίσης εγγενές στην Ασία και την δυτική Βόρεια Αμερική.

                                                           Τι συμβολίζει;

H παιωνία  θεωρείται η βασίλισσα των λουλουδιών. Σύμβολο καλής τύχης, ευνοεί τις γυναίκες και τον έρωτα. Λένε ότι αυτό το ρομαντικό λουλούδι κρατά ζωντανή την αγάπη τον πόθο και τον έρωτα. Το πανέμορφο άνθος της κοσμεί τις περισσότερες φορές την ανθοδέσμη της νύφης  Επίσης είναι παραδοσιακό σύμβολο στην Κίνα, όπου είναι γνωστό και ως "λουλούδι του πλούτου και της τιμής".

Που υπάρχει;

Εκτιμάται ότι σε ολόκληρο τον πλανήτη μας υπάρχουν περίπου 360.000 φυτά. Από αυτά υπολογίζεται ότι 10.000 υπάρχουν στην Ευρώπη, από τα οποία  6.000 ζουν στην Ελλάδα.   Πέντε διαφορετικά είδη παιώνιας συναντώνται συνολικά στην Ελλάδα. Από αυτές η πιο διαδεδομένη είναι η Paeonia mascula που φύεται σε πολλά βουνά της Ελλάδας ενώ σπανιότερες και ιδιαίτερα όμορφες είναι η Παιώνια του Κλούσιου που φύεται στην Κρήτη και στην Κάρπαθο και οι ντόπιοι ονομάζουν πηγουνιά καθώς και η Παιώνια της Ρόδου-Λευκή παιώνια που είναι ενδημική στην Ρόδο. Παιώνια η Ροδία

Οι παιώνιες έχουν εντυπωσιακά, μεγάλα άνθη με διάμετρο που ξεπερνάει τα 10 εκατοστά, συνήθως κόκκινα λευκά η ρόδινα. Έχουν ύψος που φτάνει τα 70 με 80 εκατοστά και μεγάλα παλαμοσχιδή φύλλα. Αναπτύσσονται σε ενδιάμεσα ή μεγάλα υψόμετρα και η περίοδος ανθοφορίας τους διαρκεί όλη την άνοιξη.

Ανήκει στην οικογένεια των Παιωνιϊδών.

Μυθολογία

Πιστεύεται ότι η παιώνια πήρε το όνομα της από τον Παίωνα ή Παιάνα που φαίνεται ότι ήταν μια θεότητα της θεραπείας αφού είχε θεραπεύσει τον Άδη και τον Άρη από τραύματα. Ο μύθος που έχει σχέση με το λουλούδι λέει πως ο Παίων ήταν μαθητής του Ασκληπιού, του θεού της υγείας και της ιατρικής. Κάποτε,  η Λητώ (μητέρα του Απόλλωνα και θεά της γονιμότητας), του δίδαξε πως να αποκτήσει μια μαγική ρίζα που φύτρωνε στον Όλυμπο η οποία απάλυνε τον πόνο των γυναικών κατά τον τοκετό. Ο Ασκληπιός ζήλεψε και αποπειράθηκε να σκοτώσει το μαθητή του. Ο Δίας έσωσε τον Παίωνα από την οργή του Ασκληπιού μεταμορφώνοντάς τον στο λουλούδι της παιώνιας. Πάντως οι σπόροι της παιώνιας  χρησιμοποιούνταν για τις έγκυες γυναίκες στην αρχαιότητα.

Ιστορία

Το πολύτιμο αυτό βότανο λοιπόν το χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς λόγους. Ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) στο Περί Φυτών Ιστορίας αναφέρει 234 θεραπευτικά φυτά. Ανάμεσά τους και την παιώνια την οποία προτείνει ως αντισπασμωδικό στην επιληψία και άλλες νευρολογικές παθήσεις.

Ο Διοσκουρίδης (1ο μ.Χ. αιώνα) μας άφησε μια εύστοχη περιγραφή της παιώνιας με τα παλαμοειδή φύλλα και τους μακρουλούς καρπούς, πού έχουν πέντε ή έξη μαύρους σπόρους στο κέντρο και τους άλλους κόκκινους. Στη συνταγή του, 10 ή 12 κόκκινοι σπόροι θεραπεύουν το έλκος του στομαχιού, ενώ οι μαύροι διώχνουν τον εφιάλτη. Την ξεραμένη ρίζα την χρησιμοποιούσε στη μαιευτική, στους πόνους του στομαχιού, στον ίκτερο και στις παθήσεις των νεφρών και της κύστης.

Ο Θεόφραστος (370 – 288 π.Χ.) παραθέτει μια πρόληψη σχετικά με την συλλογή της παιωνίας: «νύκτωρ κελεύουσι ορύττειν, εάν γαρ ημέρας και οφθή τις υπό δρυοκολάπτου… κινδυνεύειν τοις οφθαλμοίς….». Τέτοιες δοξασίες μεταδίδονταν από τους βοτανοσυλλέκτες για να προστατεύουν τα πολύτιμα φαρμακευτικά φυτά από την εκμετάλλευση.

Ο Πλίνιος πρότεινε τους κόκκινους σπόρους για την κυκλοφορία του αίματος και τους μαύρους για τις γυναικολογικές παθήσεις.

Το βότανο και ιδίως η ρίζα των ειδών Paeonia lactiflora έχει χρησιμοποιηθεί συχνά σε παραδοσιακά φάρμακα από την Κορέα, την Κίνα και την Ιαπωνία.

Φάρμακο

Δρα ως αντιοξειδωτικό, εναντίον των όγκων, τονωτικό του ανοσοποιητικού συστήματος, προστατευτικό της καρδιάς και του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Η Παιώνια έχει την ιδιότητα να επιδρά στο αίμα και έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θεραπεία προβλημάτων γυναικολογικού τύπου. Επίσης σε μυϊκούς σπασμούς και κράμπες. Σε ψυχικό επίπεδο επιδρά θεραπευτικά, σε άτομα σκληρά, επιθετικά, που θυμώνουν εύκολα, μπορεί να λειτουργήσει σαν ηρεμιστικό. Η Δενδρώδης Παιώνια ενδείκνυται σαν αντιπυρετικό, σε αιμόπτυση, αιματουρία και σε περιπτώσεις πυρετού άγνωστης αιτιολογίας. Επίσης δρα ως αντιυπερτασικό, ηρεμιστικό και υπνωτικό. Η βιοχημική έρευνα απέδειξε ότι η Παιώνια έχει ισχυρή αντιβιοτική δράση ενάντια σε πολλά παθογόνα μικρόβια όπως σταφυλόκοκκο, σαλμονέλα.

Ως ομοιοπαθητικό φάρμακο δίνεται σε περιπτώσεις με αιμορροϊδες, πρωκτικές ραγάδες, συρίγγια. Οι καταστάσεις αυτές συνοδεύονται από πολύ μεγάλο πόνο, και χαρακτηριστικά ο ασθενής επιθυμεί να κάθεται με τους γλωτούς σε διάταση για λίγα λεπτά έως πολλές ώρες. Χρησιμοποιείται και σε έντονους εφιάλτες.

Στην Κίνα το βότανο έχει τεράστια εκτίμηση από τους βοτανοθεραπευτές. Η ρίζα της κόκκινης παιωνίας (P.LACTIFLORA) πιστεύεται ότι δροσίζει το αίμα, είναι αιματαγωγή και ανακουφίζει τον πόνο.

Χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία σε συνδυασμό με άλλα κινέζικα βότανα για τη θεραπεία του εκζέματος της παιδικής ηλικίας στο Νοσοκομείο Great Osmond Street του Λονδίνου.

Η ρίζα της λευκής παιωνίας (P.LACTIFLORA) έχει πιο ειδική δράση στο συκώτι από την κόκκινη παιωνία, καταπραΰνοντας την ενέργεια του συκωτιού και βελτιώνοντας τη λειτουργία του.

Στην Κινέζικη ιατρική, το baishao yao θεωρείται ότι περισσότερο δυναμώνει το αίμα παρά το δροσίζει, και θεωρείται επίσης ότι είναι ένα από τα καλύτερα τονωτικά για τις γυναίκες, συχνά χρησιμοποιούμενο για εμμηνορροϊκές διαταραχές.

Στην Κίνα, ο φλοιός της ρίζας της δενδρώδους παιωνίας (P.SUFFRUTICOSA), το mu dan pi, θεωρείται ότι δροσίζει το αίμα και έχει χρησιμοποιηθεί στο πρόγραμμα για το έκζεμα για τα παιδιά του Νοσοκομείου Great Osmond Street.

Ο φλοιός της ρίζας είναι επίσης καλό αντιβακτηριδιακό, χρησιμοποιούμενο για δοθιήνες και αποστήματα.