Υμνώντας την αγάπη και το κρασί στο Ιράν

«Στο Ιράν, δύο βιβλία υπάρχουν σε κάθε σπίτι - το Κοράνι και ο Χαφέζ. Το ένα διαβάζεται, το άλλο όχι» γράφει το BBC και προσθέτει: «Για να καταλάβετε το ανέκδοτο αυτό, αρκεί να ενωθείτε με τα εκατομμύρια που επισκέπτονται στην πόλη Σιράζ τον τάφο του Χαφέζ, λυρικού ποιητή του 14ου αιώνα, λογοτεχνικού σημείου αναφοράς, εθνικού ήρωα του Ιράν». Μέρα και νύχτα προσκυνητές συνωστίζονται στον τάφο του που είναι περιτριγυρισμένος από κήπους με τριαντάφυλλα, κανάλια και πορτοκαλιές. Στο παραδείσιο αυτό τοπίο οι πιστοί ακουμπούν ευλαβικά την αλαβάστρινη σαρκοφάγο του Χαβέζ, απαγγέλλουν τους στίχους του και απολαμβάνουν τα έξυπνα λογοπαίγνιά του.

Ο Χαφέζ (1325-1389 μ.Χ.) εκπροσωπεί όλη την περιπλοκότητα της ιρανικής ταυτότητας. Τα περίοου 60.000 «γκαζάλ» (σονέτα) του ενώνουν όλους τους Ιρανούς. Δυστυχώς για τους μουλάδες, η ποίησή του, εκτός από το ότι υμνεί τις χαρές της αγάπης και του κρασιού, βάζει στο στόχαστρο τη θρησκευτική υποκρισία. «Οι ιεροκήρυκες που επιδεικνύουν την ευσέβειά τους στην προσευχή και στον άμβωνα», έγραψε πριν από 600 χρόνια, «συμπεριφέρονται διαφορετικά όταν είναι μόνοι. Γιατί όσοι απαιτούν μετάνοια, μετανοούν τόσο λίγο οι ίδιοι;».

Σιράζ: η πιο φιλελεύθερη πόλη του Ιράν

Στη σημερινή ισλαμική δημοκρατία του Ιράν είναι δύσκολο να εκφράσει κάποιος αντίθετη άποψη από αυτή που εκπέμπουν τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης και οι καθεστωτικοί θεσμοί, όπως τα πανεπιστήμια. Η αντίθετη άποψη όμως μπορεί να εκφραστεί με πιο πλάγιους τρόπους. Χάρη στον Χαφέζ, το Σιράζ είναι η πιο φιλελεύθερη πόλη του Ιράν.

Οι γυναίκες στο Σιράζ ντύνονται προκλητικά για τα ιρανικά δεδομένα. Η μαντίλα που καλύπτει τα μάτια έχει έντονο χρώμα (και όχι σκούρο) και ισορροπεί επικίνδυνα όσο πιο πίσω γίνεται, καλύπτοντας τα ελάχιστα δυνατόν μαλλιά. Οι νεαρές κοπέλες φορούν θεόστενα παντελόνια και από πάνω ένα κολλητό ημίπαλτο που ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά. Το σύνολο αυτό τονίζει το περίγραμμα του σώματος αντί να το κρύβει. Χαρούμενες μεικτές παρέες από άνδρες και γυναίκες μαζί κυκλοφορούν στην πόλη. Η εικόνα αυτή απέχει πολύ από άλλες συντηρητικές περιοχές του Ιράν.

Οταν πέφτει ο ήλιος και ανάβει ο φωτισμός γύρω από τον τάφο, η ατμόσφαιρα γίνεται ακόμη πιο γιορτινή. Ο κόσμος αρχίζει να τραγουδά και να απαγγέλλει τα πιο δημοφιλή ποιήματα. Παιδιά βουτούν τα πόδια τους στις λιμνούλες, γελώντας.

Ενας μορφωμένος λαός που καταφεύγει στην ποίηση

Η σκηνή είναι χαρακτηριστική των παράδοξων στοιχείων του Ιράν. Χάρη στην πολιτική της παιδείας για όλους που εφαρμόζουν οι μουλάδες, ο απεσταλμένος του BBC διαπιστώνει μερικές εντυπωσιακές αλλαγές να συντελούνται στην ιρανική κοινωνία.

Περισσότερες γυναίκες από άνδρες αποφοιτούν σήμερα από τα πανεπιστήμια. Οι γεννήσεις έχουν μειωθεί τόσο δραματικά, φθάνοντας το ένα παιδί ανά οικογένεια, που οι κληρικοί υιοθέτησαν οικονομικά κίνητρα προκειμένου τα ζευγάρια να κάνουν περισσότερα παιδιά. Τα πιο πολλά ζευγάρια αρνούνται, λέγοντας ότι παραμένει υπερβολικά ακριβό να αποκτήσουν περισσότερα από ένα παιδί.

Ενώ η Δύση συνεχίζει να ασχολείται μανιωδώς με τα πυρηνικά του Ιράν, αποτελεί κοινό μυστικό ότι οι καλά δικτυωμένοι κληρικοί και επιχειρηματίες πλουτίζουν «σπάζοντας» τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η διεθνής κοινότητα στη χώρα.

Οταν ο απεσταλμένος του BBC δίσταζε να αγοράσει ένα περσικό χαλί επειδή δεν είχε μετρητά και γνώριζε ότι οι δυτικές πιστωτικές κάρτες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εντός Ιράν, ο έμπορος πήρε απλώς τηλέφωνο έναν φίλο του στο Ντουμπάι και έκανε τη χρέωση.

Το BBC απαγορεύεται στο Ιράν, όμως το BBC στα φαρσί είναι το κανάλι με την υψηλότερη τηλεθέαση. Το Facebook, το Twitter, το GooglePlus και το Instagram απαγορεύονται επισήμως αλλά οι Ιρανοί βρίσκουν τρόπους να τα χρησιμοποιούν. Ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί ζητεί να χαλαρώσουν οι περιορισμοί στο Internet αλλά τον τελευταίο λόγο σε αυτά τα ζητήματα τον έχει ο ανώτατος ηγέτης, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος μέχρι στιγμής είναι ανυποχώρητος.

Δεν είναι παράδοξο που ο λαός του Ιράν καταφεύγει στην ποίηση του Χαφέζ. Ούτε καν οι μουλάδες δεν μπορούν να απαγορεύσουν τον εθνικό τους ποιητή. Ο οποίος γράφει σε ένα ποίημά του: «Ρώτησα ένα πουλί "πώς γίνεται και πετάς μέσα σε τόσο βαρύ σκοτάδι;". Κι εκείνο μου 'πε: "Είναι η αγάπη που με σηκώνει ψηλά"».