Ο Μαξίμ Γκόρκι ή Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ όπως ήταν το όνομά του, ήταν Ρώσος συγγραφέας, ιδρυτής της λογοτεχνικής μεθόδου του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και πολιτικός ακτιβιστής. Ο Άντον Τσέχοφ έλεγε ότι είναι ένας «καταστροφέας αφοσιωμένος στην καταστροφή οποιουδήποτε πράγματος άξιζε την καταστροφή».
Τα παιδικά χρόνια του Μαξίμ Γκόρκι
Ο Μαξίμ Γκόρκι γεννήθηκε στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ, στις 28 Μαρτίου 1868, σε μια πολύ φτωχή οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν ξυλουργός και πέθανε το 1873. Η μητέρα του, Βαρβάρα Βασίλιεβνα, ξαναπαντρεύτηκε και άφησε την ανατροφή του αποκλειστικά στον παππού του, Σαββάτι Πεσκόφ. Ο Σαββάτι Πεσκόφ ήταν ιδιοκτήτης βαφείου και πρώην αξιωματικός, που έχασε το αξίωμά του εξαιτίας κακομεταχείρισης κατώτερων.
Ο Γκόρκι φοίτησε στις δυο πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Περίπου 9 ετών, χάνει τη μητέρα του από φυματίωση. Τότε ο παππούς του, τον σταμάτησε από το σχολείο για να δουλέψει. Ο Γκόρκι αποφάσισε να φύγει από το σπίτι για να αναζητήσει την τύχη του. Εργάστηκε ως βοηθός υποδηματοποιού, βοηθός αγιογράφου, λαντζιέρης σε καράβι, αχθοφόρος στην Οδησσό, νυχτοφύλακας σε ψαράδικο, φούρναρης, καθαριστής καμινάδων, εργάτης στα χωράφια. Για 5 χρόνια θα γυρίζει όλη τη Ρωσία, πεινασμένος και ρακένδυτος.
Το 1884, επιχείρησε να εγγραφεί στο πανεπιστήμιο του Καζάν. Εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το λαϊκό κίνημα και τις ιδέες του σοσιαλισμού. Δούλεψε ως βοηθός σε ένα αρτοποιείο, που λειτουργούσε ως κρυφή βιβλιοθήκη μαρξιστικού κύκλου. Διάβαζε με ζήλο βιβλία, κυρίως ανθρωπογνωσίας και κοινωνικής προβληματικής. Οι γνώσεις που αποκτά όμως δεν τον βοηθούν και απορρίπτεται από το πανεπιστήμιο.
Ο Γκόρκι και η απόπειρα αυτοκτονίας
Τον Δεκέμβρη του 1887, ο Μαξίμ Γκόρκι ένιωθε απογοητευμένος από την μοίρα του. Πήρε ένα παλιό πιστόλι και αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος. Η σφαίρα διαπέρασε τον πνεύμονά του και έμεινε εκεί για 40 χρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν να ταλαιπωρείται μια ζωή από πνευμονικές παθήσεις. Αυτή η περιπέτεια τον όπλισε όμως με αισιοδοξία και αγωνιστικό πείσμα.
Ο Μαξίμ Γκόρκι δείχνει την αγάπη του για τη λογοτεχνία, ήδη από το 1892. Αρχικά γράφει επικεφαλίδες σε επαρχιακές εφημερίδες για βιοποριστικούς λόγους, κυρίως στην «Tiflis» του Καυκάσου, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Jehudiel Khlamida. Από τότε και μετά όμως επιλέγει το ψευδώνυμο Γκόρκι, που σημαίνει «πικρός στον υπέρτατο βαθμό».
Το πρώτο του έργο είναι η νουβέλα «Μακάρ Τσουντρά» το 1892. Τρία χρόνια μετά γνωρίζει τον συγγραφέα Βλαντιμίρ Κορολένκο, που θα του δημοσιεύσει το διήγημα «Τσελκάς». Το 1899, τυπώνονται συλλογές διηγημάτων του και ο Γκόρκι γίνεται γνωστός σε όλη την Ευρώπη.
Ο τρόπος γραφής του ήταν άμεσος, δυνατός και ασκούσε κριτική στα κακώς κείμενα της Ρωσίας, περιγράφοντας σπουδαία τη ρωσική κοινωνία, προεπαναστατικά και μετεπαναστατικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μυθιστόρημα «Η μάνα» του 1907. Τα έργα «Οι Μικροαστοί», «Στο βυθό», «Τα παιδιά του ήλιου», ανήκουν στα γνωστότερα από τα θεατρικά του έργα με παραστάσεις σε όλο τον κόσμο. Το έργο του Μαξίμ Γκόρκι άσκησε σημαντική επίδραση στην παγκόσμια λογοτεχνία. Από το 1918, προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 5 φορές.
Ο Μαξίμ Γκόρκι στην πολιτική ζωή της Ρωσίας
Ο Μαξίμ Γκόρκι από το 1889 βρίσκεται υπό το βλέμμα της τσαρικής αστυνομίας. Το 1902, η Ακαδημία τον εκλέγει μέλος της αλλά λίγες μέρες μετά, ο Τσάρος Νικόλαος ο Β’ ακύρωσε την εκλογή του, επειδή τα έβαζε με τη λογοκρισία. Αποτέλεσμα ήταν να παραιτηθούν οι Τσέχοφ και Κορολένκο.
Ο Γκόρκι στη Μόσχα γνώρισε οπαδούς του Λένιν και μεγάλο μέρος από τα έσοδα του, το έδινε στο κομμουνιστικό κόμμα. Το 1905 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του περιοδικού «Νέα Ζωή», που ίδρυσε με τον Λένιν κι αγωνίζεται για την επανάσταση. Στις 9 Ιανουαρίου 1905 έγινε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας για τον σφαγιασμό άοπλων πολιτών, η «Ματωμένη Κυριακή της Πετρούπολης», όπου συμμετείχε και ο Γκόρκι. Τότε συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στο φρούριο Πετροπαβλόφσκ.Εκεί θα γράψει ένα βιβλίο, που φαινομενικά αναφέρεται στην επιδημία χολέρας το 1862. Ουσιαστικά όμως αναφέρεται στο παρόν του. Η σύλληψή του προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών και λογοτέχνες από όλο τον κόσμο ζητούν τη σωτηρία του. Το καθεστώς αναγκάζεται να τον αποφυλακίσει τελικά, το 1906, και θα φύγει για το Βερολίνο.
Επιστρέφει, αλλά το καθεστώς τον αναγκάζει να φύγει για τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, όπου προσπαθεί ανεπιτυχώς να εξασφαλίσει πόρους για την επανάσταση. Αυτό προκάλεσε την απαγόρευση της επιστροφής του στη Ρωσία. Εγκαθίσταται σ’ ένα αγροτικό σπίτι στο βουνό Adirondack, κοντά στη Νέα Υόρκη και γράφει το σπουδαίο του μυθιστόρημα «Μάνα».
Ο Μαξίμ Γκόρκι και η Ρώσικη Επανάσταση
Από το 1907 μέχρι το 1913, ο Γκόρκι μένει στο Κάπρι της Ιταλίας, όπου εργάζεται για την επανάσταση. Με συνοδοιπόρους τους Λουνατσάρσκι και Μπογκντάνοφ, ιδρύει σχολή για επαναστάτες και προπαγανδιστές. Ο Λένιν αντέδρασε και η σχολή δεν ευδοκίμησε. Στην Ρωσία γυρίζει το 1913, μετά τη γενική αμνηστία. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το δωμάτιό του στην Πετρούπολη έγινε καταφύγιο μπολσεβίκων. Μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 όμως, δεν του επιτρεπόταν να φύγει από την χώρα. Δυο βδομάδες μετά το ξέσπασμα της επανάστασης όμως, ο Γκόρκι θα έρθει σε σύγκρουση με τα ηγετικά στελέχη του κόμματος.
Το 1921, ο Μαξίμ Γκόρκι φεύγει από τη Ρωσία για τη Γερμανία, γιατί η ζωή του κινδύνευε. Τον Αύγουστο του 1921 συλλαμβάνονται οι φίλοι του λογοτέχνες Νικολάι Γκουμιλιόφ και η σύζυγός του, Άννα Αχμάτοβα, με την κατηγορία του φιλομοναρχισμού. Ο Γκόρκι γυρίζει εσπευσμένα στη Μόσχα και πετυχαίνει την απελευθέρωσή τους με προσωπική διαταγή του Λένιν. Όταν πήγε όμως να τους δει, διαπίστωσε πως ο Νικολάι είχε ήδη εκτελεστεί.
Η αντιφατική σχέση του Γκόρκι με τη Σοβιετική Ένωση
Ο Λένιν ήθελε να ξεφορτωθεί τον Γκόρκι κι έτσι τον συμβουλεύει να φύγει από τη Ρωσία για λόγους υγείας. Τον Οκτώβριο του 1921, ο Γκόρκι φεύγει για τη Γερμανία, όπου έμεινε ως το 1923. Εκεί δημιούργησε επιτροπές για τη βοήθεια των πεινασμένων καλλιτεχνών. Τα έξοδα παραμονής του στο Βερολίνο, καλύπτει η Επιτροπή Σοβιετικού Εμπορίου, με έδρα το Βερολίνο. Εκεί ζούσε με τον γιο τους, Μαξίμ Πεσκόφ, η πρώτη σύζυγος του Γκόρκι, με την οποία δεν είχαν διακόψει ποτέ τις επαφές. Η επιτροπή δίνει και σε αυτούς υποτροφία. Στο Βερολίνο ο Γκόρκι εκδίδει μια εφημερίδα, με σκοπό να πωλείται στη Ρωσία. Εκεί όμως θεωρείται επικίνδυνος, εμποδίζεται η εισαγωγή της και το 1925 η εφημερίδα κλείνει.
Ο Γκόρκι θα φύγει για το Κάπρι της Ιταλίας στα τέλη του 1923. Η φασιστική κυβέρνηση της χώρας του επιτρέπει να εγκατασταθεί στο Σορέντο, όπου έζησε μέχρι το 1927 κι έγραψε τις «Αναμνήσεις για τον Λένιν». Στη Ρωσία θα επιστρέψει οριστικά το 1929. Το 1932 εκλέγεται πρόεδρος της Ένωσης Λογοτεχνών. Όταν, όμως, εκδόθηκαν τα έργα του «Οι Ζίκοφ» και «Οι τελευταίοι», υπήρξε δυσαρέσκεια. Μετά από πρόταση του Γκόρκι, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ το 1932, διαλύει όλες τις ανταγωνιστικές ενώσεις καλλιτεχνών για να δημιουργηθεί ένας ενιαίος σύνδεσμος. Ο ίδιος επιβάλει τη θεωρία του «Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού» ως επίσημο σοβιετικό δόγμα για την Τέχνη. Η πατρότητα του όρου ανήκει στον Λουνατσάρσκι.
Τον Οκτώβριο του 1927 ο Γκόρκι ανακηρύχθηκε από την Κομμουνιστική Ακαδημία «προλετάριος λογοτέχνης» και τα βραβεία έρχονται συνεχώς: Βραβείο Λένιν και μέλος της κεντρικής επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το όνομα του δόθηκε σε κεντρική λεωφόρο, σε ένα από τα μεγαλύτερα αεροπλάνα της εποχής, το Τουπόλεφ 20, στο Πάρκο Γκόρκι στο κέντρο της Μόσχας, καθώς και στην γενέτειρά του μέχρι το 1990, που διαλύθηκε η ΕΣΣΔ, και επέστρεψε στο προηγούμενό της όνομα.
Η σχέση του Γκόρκι με τους ηγέτες της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν πάντα γεμάτη αντιφάσεις. Στα άρθρα του «Αναχρονιστικές σκέψεις για τον πολιτισμό και την επανάσταση», στην εφημερίδα «Νέα Ζωή», απορρίπτει την γενικευμένη χρήση βίας από τους μπολσεβίκους, επικρίνοντας ακόμα και τον Λένιν. Λίγο αργότερα όμως παύει κάθε κριτική. Αργότερα ομολόγησε ότι είχε πλανηθεί για το χαρακτήρα της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Ο μυστηριώδης θάνατος του Μαξίμ Γκόρκι
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Μαξίμ Γκόρκι ζει σε μια πολυτελή έπαυλη κοντά στη Μόσχα. Ακόμα όμως παρακολουθείται κρυφά από μυστικούς πράκτορες της KGB ως «ύποπτος αντισοβιετικής συνωμοσίας». Στις 18 Ιουνίου 1936, κι ενώ βρισκόταν υπό ιατρική παρακολούθηση, ο Γκόρκι πεθαίνει σε ηλικία 68 ετών, σε νοσοκομείο της Μόσχας.
Η επίσημη αιτία θανάτου του Γκόρκι είναι πνευμονία. Κυκλοφόρησαν φήμες ότι δολοφονήθηκε με διαταγή του Στάλιν, που του έστειλε δηλητηριασμένα σοκολατάκια. Απόδειξη της φήμης θεωρήθηκε το ότι δεν βρέθηκαν ποτέ οι προσωπικές σημειώσεις του Γκόρκι. Ο τότε αρχηγός της αστυνομίας Γιακόντα, κατηγορούμενος μαζί με άλλους στη δίκη του Μπουχάριν το 1938, ομολόγησε ότι ο ίδιος δολοφόνησε τον Γκόρκι με διαταγή του Στάλιν.
Οι Στάλιν και Μολότοφ, ήταν μεταξύ αυτών που κράτησαν το φέρετρο του Γκόρκι στην πάνδημη κηδεία του. Θάφτηκε στην Κόκκινη Πλατεία, με το δοχείο με τις στάχτες να μπαίνει στον τοίχο του Κρεμλίνου. Το διασημότερο όμως μέρος παραμένει το Πάρκο Γκόρκι, που έγινε παγκοσμίως γνωστό χάρη στον στοίχο του τραγουδιού των Scorpions «Wind of change». Το τραγούδι θεωρείται ο κατεξοχήν ύμνος της αντεπανάστασης: «I follow the Moskva Down to Gorky Park, listening to the wind of change…»
Η ιδιωτική ζωή του Μαξίμ Γκόρκι
Η χρόνια ασθένεια του Γκόρκι δεν τον εμπόδισε να είναι γεμάτος ενέργεια. Νέος, πήγαινε τακτικά σε όργια. Καθόταν στον τοίχο τραγουδώντας λαϊκά τραγούδια.Ήλπιζε πως έτσι θα πληρώσει για τις αμαρτίες των παρευρισκομένων και θα τους φέρει στο σωστό δρόμο. Αυτές τις σκηνές αργότερα περιγράφει στο μυθιστόρημά του «Η ζωή του Κλιμ Σαμγκίν».
Το 1896 παντρεύτηκε την Αικατερίνη Πάβλοβνα και αποκτήσανε ένα γιο, τον Μαξίμ Αλεξέγιεβιτς Πεσκόφ. Το ζευγάρι χώρισε το 1903 αλλά το διαζύγιό τους δεν επισημοποιήθηκε ποτέ.
Για κάποιο διάστημα συζούσε με μια ιερόδουλη θέλοντας να την βάλει στον σωστό δρόμο. Ύστερα γνώρισε την ηθοποιό του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας και μαθήτρια του Στανισλάβσκι, Μαρία Αντρέγεβα. Εκείνη ήταν τότε παντρεμένη. Ταξιδέψανε μαζί στην Αμερική, για να συγκεντρώσουν χρήματα για την επανάσταση. Παντού την σύστηνε ως σύζυγό του. Ξέσπασε όμως σκάνδαλο στον Τύπο, που αποκαλούσε τον Γκόρκι αναρχικό και δίγαμο. Τελικά δεν συγκεντρώθηκαν χρήματα γιατί και οι δύο αφοσιώθηκαν στον έρωτα.
Μετά την επανάσταση, γύρω στο 1920, ο Γκόρκι γνώρισε τη νέα του σύντροφο, Μαρία Μπενκεντόρφ – Μπούντμπεργκ. Είχε τη φήμη διεθνούς τυχοδιώκτριας. Ο Γκόρκι και ο Μπούντμπεργκ δήλωναν σύζυγοι και όλα έβαιναν καλώς ώσπου έφτασε στη Ρωσία, ο Άγγλος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Χέρμπερτ Γουέλς. Ο Γουέλς δεν έβρισκε δωμάτιο και τον φιλοξένησε ο Γκόρκι. Δε θεωρούσε ελκυστική τη γυναίκα του Γκόρκι, ωστόσο έκανε σχέση μαζί της και ένα πρωί ο Γκόρκι τους βρήκε να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι. Μετά τον θάνατό του, η Μαρία μετακόμισε στο Λονδίνο κι έκανε σχέση με τον Γουέλς, χωρίς ποτέ να παντρευτούν. Θυμόταν συνέχεια τον Γκόρκι…
Ακολουθεί βίντεο με σύντομο αφιέρωμα για τον Γκόρκι με αφήγηση στα ελληνικά.
Σε αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από:
- Μαξίμ Γκόρκι, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση: 25/5/20
- Gorkij, Maksim, 1868-1936, Ανακτήθηκε από: http://www.biblionet.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Γκόρκι, Μαξίμ, Ανακτήθηκε από: https://www.protoporia.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- iraklis3. 2019. Μαξίμ Γκόρκι. Ανακτήθηκε από: https://atexnos.gr / Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Ντέγκε, Στ., Γεωργακόπουλος, Στ. (2018). 150 χρόνια από τη γέννηση του Μαξίμ Γκόρκι. Ανακτήθηκε από: https://www.dw.com/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Μαξίμ Γκόρκι (28 Μαρτίου 1868 – 18 Ιουνίου 1936) (2016). Ανακτήθηκε από: https://www.kar.org.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Μαξίμ Γκόρκι. Ποια συμβουλή του έδωσε ο γιατρός του μετά την απόπειρα αυτοκτονίας… (2020). Ανακτήθηκε από: https://www.catisart.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Γεωργοβασίλης, Δ. Ο άγνωστος Μαξίμ Γκόρκι(1868-1936). Ανακτήθηκε από: http://www.epoxi.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Μαξίμ Γκόρκι-Η πλούσια δράση κι οι ταλαντεύσεις ενός προλετάριου συγγραφέα (2018). Ανακτήθηκε από: http://www.katiousa.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Ποιος ήταν ο Μαξίμ Γκόρκι Maxim Gorky – βιογραφία, πληροφορίες, προσωπική ζωή. (2019). https://moscsp.ru/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Μαξίμ Γκόρκι, ο ιδρυτής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στο θέατρο, Ανακτήθηκε από: https://www.mytheatro.gr / Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
- Ο θεμελιωτής του σοσιαλιστικού λογοτεχνικού ρεαλισμού, Maxim Gorky. (2020). Ανακτήθηκε από: https://tvxs.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 26/5/20
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου